________________
રૂપાવૃત્તિત્વનો નિવેશ કર્યા વિના “અવૃત્તિત્વ' નો નિવેશ કર્યો છે..ઇત્યાદિ સ્વયં વિચારવું જોઈએ.
ઉપર જણાવેલા વિશેષગુણોથી ભિન્ન સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથફત્વ, સંયોગ, વિભાગ, પરત્વ, અપરત્વ, નૈમિત્તિકદ્રવત્વ, ગુરુત્વ અને વેગપદથી બોધ્ય ભાવનાભિન્ન સંસ્કાર, આટલા સામાન્યગુણો છે. ““પસ્પર્શાવ્યત્વે ક્ષતિ દ્રવ્યविभाजकोपाधिव्याप्यतावच्छे दकसंयोगविभागवेगद्रवत्वावृत्तिનતિશૂન્યમુખત્વમ્'' આ સામાન્યગુણોનું લક્ષણ છે. વ્યવિભાજકોપાધિ પૃથ્વીત્યાદિના વ્યાપ્યતાવચ્છેદક ગન્ધત્વાદિ છે. તે, સંયોગવિભાગગદ્રવત્વમાં અવૃત્તિ છે. તાદશજાતિ(ગન્યત્વાદિજાતિ) શૂન્યત્વવિશિષ્ટ અને રૂપસ્પર્ધાન્યત્વવિશિષ્ટગુણત્વ સંખ્યાદિ સામાન્ય ગુણોમાં છે. તેથી લક્ષણસમન્વય થાય છે. લક્ષણઘટક પદોનું પ્રયોજન દિનકરીથી અથવા અધ્યાપક પાસેથી જાણી લેવું. સ્થિરબુદ્ધિથી વિચારવાથી એ સ્વયં પણ સમજી શકાશે. અથવા સંક્ષેપથી લક્ષણઘટક પદોનું પ્રયોજન નીચે મુજબ જાણવું.
લક્ષણમાં સ્પર્શાવ્યત્વે સતિ, આ સત્યન્તનું ઉપાદાન ન કરીએ તો દ્રવ્યવિભાજપૃથ્વીત્વાદિઉપાધિવ્યાપ્યતાવચ્છેદક અને સંયોગાદિમાં અવૃત્તિ એવી જે ગન્ધત્વાદિ જાતિ તસ્કૂન્યત્વવિશિષ્ટગુણત્વ જલીયરૂપ અને વાયવીયસ્પર્શમાં હોવાથી ત્યાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. તેના નિવારણ માટે “પપ્પÍન્યત્વે ક્ષતિ'' આ સત્યન્તનું ઉપાદાન કર્યું છે. તાદશ રૂપ અને સ્પર્શમાં રૂપસ્પર્શીન્યત્વ ન હોવાથી અર્થા રૂપાખ્યત્વ અને સ્પર્શીન્યત્વ ન હોવાથી અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. અહીં યાદ રાખવું જોઈએ કે જલીયમધુરરસવૃત્તિ મધુરત્વ વિજાતીય જાતિ હોવાથી જલત્વવ્યાપ્યતાવચ્છેદક તે જાતિને લઈને મધુરરસમાં અતિવ્યાપ્તિ આવતી નથી. અન્યથા તેના નિવારણ માટે “રાખ્યત્વ' ની પણ વિવક્ષા કરવી પડત.
