________________
પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે ચિકીષ કારણ છે. અને ચિકીર્ષાની પ્રત્યે કાર્યતાનું જ્ઞાન કારણ છે. આ રીતે પરંપરાએ પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કાર્યતાજ્ઞાન કારણ બને છે; ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કારણ નથી. કારણ કે નિત્યસંધ્યાવંદનાદિકર્મોનું કોઈ ફલ ન હોવાથી ત્યાં ઈષ્ટસાધનત્વના જ્ઞાનનો અભાવ હોવાથી નિત્યકર્મોમાં પ્રવૃત્તિ નહીં થાય. ઈત્યાદિ પ્રભાકરોના મતને
સ્પષ્ટ કરે છે - તથા દિ... ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. આશય એ છે કે કૃતિસાધ્યતાજ્ઞાનને પ્રવૃત્તિને ઉત્પન્ન કરવા માટે ચિકીર્ષાને છોડીને અન્ય કોઈની અપેક્ષા નથી. ચિકીષ, કૃતિસાધ્યતાના અર્થાત્ કાર્યતાનાં જ્ઞાનથી સાધ્ય છે. કારણ કે ઈચ્છા; સ્વપ્રકાર છે પ્રકાર જેનો એવી બુદ્ધિથી સાધ્ય હોય છે. કૃતિસાધ્યત્વપ્રકારક - ઈચ્છા સ્વરૂપ ચિકીષ છે. તાદશ ઈચ્છામાં કૃતિસાધ્યત્વ' પ્રકાર છે, તેથી કૃતિસાધ્યત્વ પ્રકારકજ્ઞાન ચિકીર્ષાની પ્રત્યે કારણ છે. અને ચિકીર્ષો દ્વારા અર્થ કૃતિસાધ્યત્વ પ્રકારક- ઈચ્છા દ્વારા કૃતિસાધ્યત્વ પ્રકારકજ્ઞાન પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કારણ છે- એ સ્પષ્ટ છે. પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન કારણ નથી. અન્યથા નિત્યકર્મોમાં ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રવૃન્યનુપપત્તિ થશે. પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે ઈષ્ટસાધનતાનાં જ્ઞાનને જ કારણ માનીએ અને કૃતિસાધ્યતાનાં જ્ઞાનને કારણ ન માનીએ તો કૃતિથી અસાધ્ય એવા ચંદ્રમંડલાનયનાદિમાં પ્રવૃત્તિનો પ્રસંગ આવશે. યદ્યપિ ચંદ્રમંડલાનયનાદિમાં પ્રવૃત્તિના પ્રસંગનું નિવારણ કરવા પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કૃત્યસાધ્યતાનાં જ્ઞાનને પ્રતિબંધક માની શકાય છે. પરંતુ આ રીતે પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કૃતિથી અસાધ્યતાનાં જ્ઞાનને પ્રતિબંધક માની પ્રતિબંધકાભાવવિધયા કૃત્ય - સાધ્યતાજ્ઞાનાભાવને કારણ માનવાની અપેક્ષાએ કૃતિસાધ્યતાને કારણ માનવામાં લાઘવ છે. પ્રવૃત્તિની પ્રત્યે કૃતિસાધ્યતાના જ્ઞાનને અને ઈષ્ટસાધનતાનાં જ્ઞાનને અર્થાત્
૧૧૬
