________________
निष्टाजनकत्वज्ञानं विनाऽपि चिकीर्षायां विलम्बाभावात् कस्यचिन्मत इत्यस्वरसो दर्शितः) ॥१४८॥ इतीच्छानिरूपणम् ॥
.: વિવરણ : મધુવિષ(મીઠું ઝેર) સમૃકતઅન્નભોજનાદિમાં પણ કૃતિસાધ્યતા અને ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન હોવાથી ચિકીર્ષાનો પ્રસંગ આવશે. તેથી તેના નિવારણ માટે જણાવે છે - કારિકાવલીમાં વક્તવલ્... ઇત્યાદિ. આશય એ છે કે ચિકીર્ષાની પ્રત્યે બલવદ્વિષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન પ્રતિબંધક હોવાથી મધુવિષસમ્યુક્ત અન્નભોજનાદિમાં બલવદ્વિષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન હોવાથી ચિકીર્ષા થતી નથી. કેટલાક લોકો ચિકીર્ષાની પ્રત્યે બલવદ્વિષ્ટસાધનતાના જ્ઞાનની અપેક્ષાએ લઘુભૂત તજ્ઞાનજન્ય બલવદ્વેષને પ્રતિબંધક માને છે. પરંતુ એ મતમાં “રૂત્ય' કહીને ગ્રંથકારે અસ્વારસ્ય જણાવ્યું છે. એનું બીજ જાણવાની ઈચ્છાવાળાએ દિનકરી જોવી. હેતુ... ઈત્યાદિ - આશય એ છે કે ચિકીર્ષાની પ્રત્યે બલવઅનિષ્ટાજનકત્વના જ્ઞાનને કેટલાક લોકો કારણ માને છે. મધુવિષસમૃકતઅન્નભોજનાદિસ્થળે બલવ અનિષ્ટજનકત્વના જ્ઞાનથી તાદશાનિષ્ણાજનકત્વના જ્ઞાનનો પ્રતિબંધ થવાથી કારણભાવના કારણે જ ચિકીર્ષા થતી નથી. આ મતમાં પણ કારિકાવલીમાં ‘વિન્મતે' થી જણાવેલા અસ્વારસ્યને જણાવે છે - તિધ્યતા... ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. આશય એ છે કે જે વ્યક્તિને કૃતિસાધ્યતાનું જ્ઞાન છે અને બલવદનિષ્ટસાધનત્વનું જ્ઞાન નથી. તેને પણ બલવદનિષ્ઠાજનકત્વના જ્ઞાન વિના ચિકીર્ષામાં વિલંબ થશે... ઇત્યાદિ સમજી શકાય છે. કૃતિસાધ્યતા... ઇત્યાદિ પાઠ, ઘણા પુસ્તકોમાં નથી. તેમ જ દિનકરીકારસમ્મત પણ નથી. તેથી કૌંસમાં જણાવ્યો છે. પરંતુ પ્રકૃતોપયોગી હોવાથી તેનું
૧૧૨
