________________
यदवच्छिन्नं प्रति येन सम्बन्धेन येन रूपेण व्यापकता गृह्यते तत्सम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकतद्धर्मावच्छिन्नाभाववत्ताज्ञानात् तत्सम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकतद्धर्मावच्छिन्नाभावस्य सिद्धिः । इत्थञ्च यत्र विशेषणतादिसम्बन्धेनेतरत्वव्यापकत्वं गन्धाभावे गृह्यते, तत्रगन्धाभावाभावेनेतरत्वात्यन्ताभावः सिद्ध्यति । यत्र तु तादात्म्यसम्बन्धेनेतरव्यापकता गृह्यते तत्र तादात्म्यसम्बन्धेनेतरस्याभावः सिद्ध्यति । स एवान्योन्याभावः । एवं यत्र संयोगसम्बन्धेन धूमं प्रति संयोगसम्बन्धेन वह्न र्व्यापकता गृह्यते तत्र संयोगसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकवल्यभावेन जलहदे संयोगसम्बन्धावच्छिन्नप्रतियोगिताकधूमाभावः सिद्ध्यति । अत्र च व्यतिरेकिव्याप्तिग्रहे व्यतिरेकसहचारज्ञानं कारणम् ।
केचित्तु व्यतिरेकसहचारेणान्वयव्याप्तिरेव गृह्यते । न तु व्यतिरेकव्याप्तिज्ञानमपि कारणम् । यत्र व्यतिरेक सहचाराद् व्याप्तिग्रहस्तत्र व्यतिरेकीत्युच्यते । साध्यप्रसिद्धिस्तु घटादावेव जाता, पश्चात् पृथिवीत्वावच्छेदेन साध्यत इति वदन्ति ॥१४३॥
: वि१२९ : तत्र व्यतिरेकिणि... त्याहि - माशय से छे । વ્યતિરેકિલિશ્કાનુમિતિની પ્રત્યે વ્યતિરેકવ્યાપ્તિજ્ઞાન કારણ છે; તેથી તે માટે વ્યતિરેકવ્યાપ્તિના સ્વરૂપનું નિર્વચન કરે છે - २४ावलीमा ‘साध्याभावव्यापकत्वम्' त्याहि ग्रंथथी. माशय स्पष्ट छ , 'साध्याभावव्यापकीभूताभावप्रतियोगित्व' સ્વરૂપ વ્યતિરેકવ્યાપ્તિ છે. અહીં એ વસ્તુ સમજવી જોઈએ કે જે સંબંધથી જે ધર્માવચ્છિન્નની પ્રત્યે, જે સંબંધથી જે રૂપે વ્યાપકતા ગ્રહણ કરાય છે; તે સંબધાવચ્છિન્ન, તે ધર્માવચ્છિન્નપ્રતિયોગિતાકાભાવવત્તાના જ્ઞાનથી; તે સંબંધાવચ્છિન્ન, તે ધર્માવચ્છિન્નપ્રતિયોગિતાકાભાવની સિદ્ધિ થાય છે. સંયોગસંબંધથી ધૂમત્વાવચ્છિન્નધૂમની પ્રત્યે
१०४
