________________
અનભિહિતકર્તુત્વાદિ પ્રયોજક નથી. પરંતુ કર્નાદિગત સંખ્યાનું અનભિધાન પ્રયોજક છે.
ચૈત્રતાડુનં પતિ’ અહીં આખ્યાતપદ, કર્તગત જ સંખ્યાનું અભિધાન કરે છે. અને તડુલગત સંખ્યાનું અભિયાન કરતું નથી. એમાં શું પ્રમાણ છે? આ પ્રમાણેની શંકાનું નિરાકરણ કરવા કહે છે - સ મિધનયોથ... ઇત્યાદિ - આશય એ છે કે કર્મ–કરણત્વાદિથી અનવરુદ્ધ એવો પ્રથમાન્તપથી ઉપસ્થાપ્ય જે પદાર્થ; તે જ પદાર્થગત સંખ્યાના અભિધાન માટે યોગ્ય કહેવાય છે. અર્થાત્ કર્મત્વાદિથી અનવરુદ્ધ પ્રથમાન્તપદોપસ્થાપ્યપદાર્થગત સંખ્યાનું અભિયાન આખ્યાત પ્રત્યયથી થાય છે. તÇલ પદાર્થ પ્રથમાન્તપદોપસ્થાપ્ય ન હોવાથી ““ચૈત્રસ્ત« પ્રતિ'' અહીં આખ્યાત પ્રત્યયથી તદ્ગત સંખ્યાનું અભિધાન થતું નથી.
અહીં “મૈત્વીનવરુદ્ધ'નો અર્થ ‘દ્વિતીયાતિજારવિમર્યાવિશેષણ’ કરીએ તો “ચૈત્ર રૂવ મૈત્રો ગતિ'' અહીં આખ્યાત પ્રત્યયાભિહિત સંખ્યાનો અન્વય જેમ મૈત્રની સાથે થાય છે તેમ ચૈત્રની સાથે પણ થશે. કારણ કે ચૈત્ર પદાર્થ; ઈવાર્થ સાદશ્યમાં વિશેષણ હોવાથી, દ્વિતીયાદિકારકવિભસત્યથવિશેષણત્વવિશિષ્ટ પ્રથમાન્તપદોપસ્થાપ્ય છે. તેથી
મૈત્રીધનવધત્વ'નો વિવક્ષિત અર્થ જણાવે છે - ત્વવીત્યચેતર... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી. તાદશ વિવક્ષાથી ચૈત્ર વ્ર મૂત્રો 'છતિ’ અહીં આખ્યાતપદાભિહિત સંખ્યાનો અન્વય ચૈત્રમાં થશે નહીં. કારણ કે ચૈત્ર પદાર્થ, ઈતરસાદશ્યમાં વિશેષણત્વેન તાત્પર્યનો વિષય છે. પ્રથમન્તિાવો સ્થાપ્યત્વ'ના નિવેશનું પ્રયોજન જણાવે છે – યત્ર લૌ... ઈત્યાદિ ગ્રંથથી – આશય એ છે કે ત્રણ મુખ્યતે' અહીં ધાત્વર્થ સ્વાપ પદાર્થ ઇતરવિશેષણત્વેન તાત્પર્યનો વિષય ન હોવાથી ત્યાં આખ્યાતાર્થસખ્યાના અન્વયની આપત્તિનું નિવારણ કરવા ‘પ્રથમન્તિ
૮૮
