________________
વૃત્તિથી લેવું જોઈએ. અન્યથા ઘટાદિપદથી સમવાયસંબંધથી તેના આશ્રય આકાશનું સ્મરણ થાય ત્યારે ઘટાદિપદથી આકાશના શાબ્દબોધનો પ્રસંગ આવશે. વૃત્તિથી પદજન્ય - ત્વની વિવક્ષા કરવાથી એ પ્રસંગ નહીં આવે – એ સમજી શકાય છે. વૃત્તિ, શક્તિલક્ષણા તરસંબંધસ્વરૂપ છે. તેથી ફિપદમાં ગંગાતીરબોધક શક્તિ ન હોવા છતાં પદથી લક્ષણાદ્વારા તીરોપસ્થિતિ થવાથી શાબ્દબોધની અનુપપત્તિ નથી. અહીં જ અર્થાત્ પદજન્યપદાર્થોપસ્થિતિમાં શક્તિજ્ઞાનનો ઉપયોગ છે. શક્તિજ્ઞાન ન હોય તો શક્ય સંબંધસ્વરૂપ લક્ષણાનું પણ જ્ઞાન નહીં થાય. તેથી તદન્યતરસ્વરૂપ વૃત્તિજ્ઞાનના અભાવમાં પદાર્થોપસ્થિતિનો અભાવ થાય છે. આ રીતે શકિતગ્રહના અભાવમાં પદજ્ઞાન હોવા છતાં, પદજ્ઞાનસંબંધથી પદાર્થસ્મરણની અનુપપત્તિ થાય છે. તેથી પદજન્ય પદાર્થોપસ્થિતિમાં શક્તિજ્ઞાન, સહકારી કારણ છે. એ સમજી શકાય છે. પદાર્થોપસ્થિતિમાં ‘પદજ્ઞાન' એકસંબંધિજ્ઞાનવિધયા કારણ છે. કારણ કે એકસંબંધિજ્ઞાન અપરસંબંધિનું સ્મારક છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે વૃત્તિજ્ઞાનજન્યપદાર્થોપસ્થિતિમાં કારણભૂતવૃત્તિજ્ઞાનને લઈને પદજ્ઞાનને અન્યથાસિદ્ધ નહીં કહી શકાય.
મુple | शक्तिश्च पदेन सह पदार्थस्य सम्बन्धः । स चाऽस्माच्छब्दादयमर्थो बोधव्य इतीश्वरेच्छारूपः । आधुनिके नाम्नि शक्तिरस्त्येव । “एकादशेऽहनि पिता नाम कुर्यात्' इतीश्वरेच्छायाः सत्त्वात् । आधुनिकसङ्केतिते तु न शक्तिरिति सम्प्रदायः। नव्यास्तु-ईश्वरेच्छा न शक्तिः, किन्त्विच्छैव, तेनाऽऽधुनिकसङ्केतिते ऽपि शक्तिरस्त्येवेत्याहुः ।
__ शक्तिग्रहस्तु व्याकरणादितः । तथाहि - शक्तिग्रहं व्याकरणोपमानकोशाप्तवाक्याद् व्यवहारतश्च । वाक्यस्य शेषाद् विवृते वदन्ति सान्निध्यतः सिद्धपदस्य वृद्धाः ॥
૮૨