________________
- अथ उपमान - परिच्छेदःकारिकावली |
ग्रामीणस्य प्रथमतः पश्यतो गवयादिकम् । सादृश्यधीर्गवादीनां या स्यात् सा करणं मतम् ॥७९॥ वाक्यार्थस्याऽतिदेशस्य स्मृति व्र्व्यापार उच्यते । गवयादिपदानां तु शक्तिधीरुपमाफलम् ||८०|| मुक्तावली ।
उपमितिं व्युत्पादयति-ग्रामीणस्येति । यत्राऽऽरण्यकेन केनचित् ग्रामीणायोक्तं गोसदृशो गवयपदवाच्य इति, पश्चाच्च ग्रामीणेन क्वचिदरण्यादौ गवयो दृष्टः, तत्र गोसादृश्यदर्शनं यज्जातं तदुप - मितिकरणं, तदनन्तरं गोसदृशो गवयपदवाच्य इत्यतिदेशवाक्यार्थस्मरणं यज्जायते, तदेव व्यापारः । तदनन्तरं गवयो गवयपदवाच्य इति ज्ञानं यज्जायते तदुपमितिः । न त्वयं गवयपदवाच्य इत्युपमितिः; गवयान्तरे शक्तिग्रहाभावप्रसङ्गात् ॥७९-८०॥
॥ इति सिद्धान्तमुक्तावल्यामुपमानखण्डम् ॥ विवरण - અવસરસઙ્ગતિને જાણીને ઉપમિતિનું નિરૂપણ કરે છે. ग्रामीणस्य... छत्याहि रिहाथी આશય એ છે કે અનુમાન અને ઉપમાન બન્ને પ્રત્યક્ષપૂર્વક હોવા છતાં પ્રત્યક્ષ નિરૂપણ પછી ઉપમાનનું નિરૂપણ કરવામાં શિષ્યની અનુમાનજિજ્ઞાસા પ્રતિબંધક હતી. બહુવાદિસમ્મત અનુમાનના નિરૂપણથી તાદશ પ્રતિબંધકીભૂત જિજ્ઞાસાની નિવૃત્તિ થવાથી અવસરપ્રાપ્ત ઉપમાનનિરૂપણ કરે છે. જ્યાં કોઈ એક અરણ્યવાસી પુરુષે નગરવાસી પુરુષને જણાવ્યું કે ગોસદશ ગવય હોય છે. પાછળથી તે ગ્રામીણ પુરુષે
७८
-
