________________
ઘટાદિદેશમાં પણ સહચારનો ગ્રહ; સર્વત્વાવચ્છેદન સંશયની સામગ્રીના કારણે ત્યાં નથી થતો, તો પણ ત્યાં વ્યાપ્તિજ્ઞાનાભાવસ્વરૂપ અજ્ઞાનાત્મક અનુમિતિકારણાસિદ્ધિ હોવાથી હત્વાભાસ નથી. વ્યાપ્તિજ્ઞાનાદિન પ્રતિબંધકજ્ઞાનીયવિષયત્વેન હેત્વાભાસ મનાય છે. અહીં સ્વરૂપથી જ વ્યાતિજ્ઞાન ન હોવાથી તે (અજ્ઞાન) અનુમિતિના અનુત્પાદનું પ્રયોજક છે. તેથી તાદશાન્યતરપ્રતિબંધકજ્ઞાનીયવિષયત્વનો અભાવ હોવાથી પ્રમેયત્વ હેતુ દુષ્ટ નહીં માની શકાય.
આ રીતે જો “સર્વધેયં પ્રમેયત્વત્િ' અહીં પ્રમેયત્વ હેતુ અનુપસંહારી નથી તો તેને અનુપસંહારી કઈ રીતે મનાય છે? આ શંકાનું સમાધાન કરે છે – તથાપિ... ઈત્યાદિ ગ્રંથથી - આશય સ્પષ્ટ છે. (જુઓ પૃ.નં. ૫૫)
નીત્તધૂમાલિક તિ નીત્તધૂમત્વહિવં પુરતથી... ઇત્યાદિ – આશય એ છે કે લઘુભૂતવ્યાપ્યતાવચ્છેદક ધર્મનો સંભવ હોય તો ગુરુભૂતધર્મમાં વ્યાપ્યતાવચ્છેદકતા નથી મનાતી. કારણ કે “સમાનાધિરવ્યાપ્યતીવિષેધનપતિ' ધર્મને વ્યાપ્યતા વચ્છેદક મનાય છે. ‘વનિમાનું નીર્તધૂમ' અહીં નીલધૂમ–સમાનાધિકરણ - પ્રકૃતસાધ્ય (વનિ) વ્યાપ્યતાવચ્છેદક ધર્માન્તરધૂમત્વઘટિત, નીલધૂમત્વ હોવાથી નીલધૂમત્વને વ્યાપ્યતાવચ્છેદક માનતા નથી. ઘૂમવાવિષયપ્રતીત્યવિષયત્વ સ્વરૂપ ધૂમત્વઘટિતત્વ છે. ધૂમત્વને વિષય બનાવ્યા વિના “નીલધૂમત્વ' પ્રતીતિનો વિષય નથી થતું. તેથી ધૂમવવિષયકઘંટાદિવિષયક પ્રતીતિનું વિષયત્વ નીલધૂમત્વમાં ન હોવાથી નીલધૂમત્વ ધૂમત્વઘટિત છે. ધૂમપ્રાગભાવત્વ ધૂમત્વની જેમ પ્રકૃતસાધ્યવ્યાપ્યતાવચ્છેદક મનાય છે. તેથી વ્યાપ્યતાવચ્છેદક ધર્માન્તરનું વસનાધિત્વ વિશેષણ છે. અન્યથા ધૂમપ્રાગભાવત્વ, પ્રકૃતસાધ્યવ્યાપ્યતાવચ્છેદકધર્માતરધૂમત્વઘટિત હોવાથી ‘વસમાન
૭પ
