________________
वच्छेदकविशिष्टहेतुज्ञानाभावात् तद्धेतुकव्याप्तिज्ञानादेरभावः फलम् । एवं वह्निमान् नीलधूमादित्यादौ गुरुतया नीलधूमत्वस्य हेतुतानवच्छेदकत्वमपि व्याप्यत्वासिद्धिरित्यपि वदन्ति ।
- વિવરણ - હવે અસિદ્ધહેતુનું નિરૂપણ કરે છે - સિધિતું. ઇત્યાદિ ગ્રંથથી. આશ્રયસિદ્ધિ વ્યાપ્યત્વાસિદ્ધિ અને સ્વરૂપાસિદ્ધિ એતદન્યતમત્વ અસિદ્ધિસામાન્યનું લક્ષણ છે. પક્ષમાં પક્ષતાવચ્છેદકના અભાવને; અર્થાદ્દ ‘પક્ષતાવર્ષો1- : માવવFક્ષને આશ્રયાસિદ્ધિ કહેવાય છે. જ્યાં ઝિનમય: પર્વતો વનિમનું આ પ્રમાણે ધૂમ હેતુથી વનિની સિદ્ધિ કરાય છે,
ત્યાં ‘શનમયત્વવિશિષ્ટપર્વતત્વામવિવFર્વતઃ' ઇત્યાકારક જ્ઞાન થવાથી ‘વનિવાબૂમવનિમયપર્વતઃ', ઇત્યાકારક પરામર્શનો પ્રતિબંધ થાય છે.
પક્ષમાં વ્યાપ્યત્વાભિમતના અભાવને; અર્થા વ્યાપ્યત્વાભિમતના અભાવવત્પક્ષને સ્વરૂપાસિદ્ધિ કહેવાય છે. વ્યાખ્યત્વાભિમતના અભાવવત્પક્ષ સ્થળે હતો દ્રવ્યમ્ ધૂમાટુ અહીં “ધૂમામવિવઃ ઈત્યાકારક વ્યાપ્યત્વેન અભિમત ધૂમના અભાવવત્પક્ષનું જ્ઞાન થવાથી “દ્રવ્યત્વવ્યાપ્યધૂમવાનું હરઃ” ઇત્યાકારક પરામર્શનો પ્રતિબંધ થાય છે. અહીં વ્યાપ્યત્યાભિમતના સ્થાને હેતુ પદનો નિવેશ શા માટે કર્યો નથી ? એ શંકાનું સમાધાન અન્યગ્રંથથી અથવા અધ્યાપક પાસેથી કરી લેવું. - સાધ્યાપ્રસિદ્ધિ અને સાધનાપ્રસિદ્ધિનો સમાવેશ વ્યાપ્ય - ત્વસિદ્ધિમાં કરી લેવો. કારણ કે ગ્રંથમાં વર્ણવેલી વ્યાખ્યત્વાસિદ્ધિ, વ્યાપ્તિની અસિદ્ધિ સ્વરૂપ હોવાથી વ્યાતિજ્ઞાનપ્રતિબંધકતાવચ્છેદકત્વ સ્વરૂપ દૂષકતાનું બીજ, સાધ્યાપ્રસિધ્યાદિ સ્થળે એક જ છે. યદ્યપિ આ રીતે દૂષતાબીજના ઐક્યના કારણે સાધ્યાપ્રસિદ્ધ્યાદિને અતિરિક્ત હેત્વાભાસ ન
