________________
પ્રસિદ્ધ વક્તિમાન ધૂમ' આ સ્થળે એ શક્ય હોવા છતાં શા માટે ત્યાં આવ્યાતિનું પ્રદર્શન ન કર્યું ? એવી શંકા ઉદ્દભવે તે જિજ્ઞાસુઓએ એનું સમાધાન અધ્યાપકો પાસેથી મેળવી લેવું.
“વપ્રતિયોગ્યધરા'-હેતુતાવછેરાસરૂંધાછિન્નहेतुतावच्छेदकावच्छिन्ना'धेयता निरूपिताधिकरण वृत्त्यभावीयप्रतियोगिताનવછે સાધ્યતા છેવજીન્નસામાનધરણં વ્યાપ્તિ'' આ પ્રમાણેના વ્યાપ્તિના લક્ષણમાં ‘પ્રતિયોગ્યધવરત્વ', પ્રતિયોતિવિષે વછન્નધેયતાનિરૂપિતાધિકારત્વિ” સ્વરૂપ લેવું જોઈએ. અન્યથા “વિશિષ્ટસત્તાવાનું ખાતે અહીં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. કારણ કે તાદશ હેત્વધિકરણ ગુણાદિવૃત્તિવિશિષ્ટસત્તાભાવીય-પ્રતિયોગિ વિશિષ્ટ સત્તા અને શુદ્ધસત્તા બન્ને એક હોવાથી, સત્તાત્મકપ્રતિયોગિનું અધિકરણ જ ગુણાદિ હોવાથી 'તવૃત્તિ વિશિષ્ટસત્તાભાવનું ગ્રહણ નહીં થાય. તેથી અન્ય ઘટાઘભાવને લઈને ઉકત સ્થળે લક્ષણસમન્વય થવાથી અતિવ્યાતિ આવશે. તેના નિવારણ માટે પ્રતિયોગનધિવરત્વ ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રતિયોગિતાવેછેકાવજીત્રાધેયતાનિરૂપિતાધિકારણāમિત્રાધિકરણત્વ સ્વરૂપ લઈએ તો અતિવ્યાપ્તિ કે નહીં આવે. કારણ કે હત્યધિકરણ ગુણાદિ, તવૃત્તિવિશિષ્ટસત્તાભાવીય પ્રતિયોગિતાવચ્છેદક વિશિષ્ટ સત્તાવાવચ્છિન્નાપેયતાનિરૂપિતાધિકરણતાવત્ (દ્રવ્ય) ભિન્નાધિકરણ હોવાથી તવૃત્તિ વિશિષ્ટ સત્તાભાવનું ગ્રહણ થઈ શકે છે. અને તદીયપ્રતિયોગિતાવચ્છેદક જ સાધ્યતાવચ્છેદક હોવાથી “વિશિષ્ટ સત્તાવાનું નાતે અહીં અતિવ્યાસિ નહીં આવે. * પ્રતિયોધત્વ ઘટક પ્રતિયોગિનિષ્ઠાધેયતા સાધ્યતાવચ્છેદકસંબંધાવચ્છિન્ન લેવી જોઈએ. અન્યથા “જ્ઞાનવીનું સંસ્વી' ઇત્યાદિ વ્યભિચારી સ્થળે અતિવ્યાપ્તિ આવશે. કારણ કે હે–ધિકરણ ઘટાદિ; તવૃત્તિ જ્ઞાનાભાવીય પ્રતિયોગિતાવચ્છેદકાવચ્છિન્નનું વિષયતાસંબંધથી અધિકરણ હોવાથી
૨૩