________________
શુદ્ધન્નતિરિત્ર્યતે' આ ન્યાયના બળે એક હોવાથી શુદ્ધસત્તાધિકરણ (હે–ધિકરણ) ગુણાતિવૃત્તિદ્રવ્યત્વાભાવપ્રતિયોગિતાનવચ્છેદક સાધ્યતાવચ્છેદક નથી. તેથી અવ્યાપ્તિના નિવારણ માટે કહે છે - હૈત્વધર... ઇત્યાદિ - આશય
એ છે કે “ચં વિશિષ્ટસર્વત્' ઇત્યાદિ સ્થળે અવ્યાપ્તિના નિવારણ માટે હે–ધિકરણ હેતુતીવેન્શાવચ્છિનાધેયતાનિરૂપિત’ લેવું જોઈએ. દ્રવ્ય વિશિષ્ટસ્વિીટુ અહીં હેતુતાવચ્છેદકવિશિષ્ટસત્તાત્વથી અવચ્છિન્નાધેયતાનિરૂપિતહે–ધિકરણતા દ્રવ્યમાં જ હોવાથી ત્યાં વૃત્તિ (દ્રવ્યવૃત્તિ) ગુણત્વાઘભાવીયપ્રતિયોગિતાનવચ્છેદક, દ્રવ્યત્વાત્મક સાધ્યતાવચ્છેદક હોવાથી અવ્યાપ્તિ નહીં આવે. વિશિષ્ટ સત્તા અને શુદ્ધસત્તા ઉપર જણાવ્યા મુજબ એક હોવા છતાં તદધિકરણતાનિરૂપિતઆધેયતા શુદ્ધસત્તાવાવચ્છિન્ન મનાય છે. હેતુતાવચ્છેદકવિશિષ્ટ સત્તાવાવચ્છિન્ન મનાતી નથી. યદ્યપિ દ્રવ્ય વિશિષ્ટસર્વત્ અહીં વિશિષ્ટ સત્તા અને શુદ્ધસત્તા એક હોવાથી દ્રવ્યત્યાત્મકસાધ્યના અભાવવ ગુણાદિમાં પણ તાદશસત્તા વૃત્તિ હોવાથી વિશિષ્ટસર્વહેતુ વ્યભિચારી હોવાથી ત્યાં આવ્યાપ્તિપ્રદર્શન જ અનુચિત છે. પરન્તુ સાધ્યાભાવવનિરૂપિતવૃત્તિતાનવ ઠકહેતુસાવચ્છેદકધર્મવન્વેસ્વરૂપવ્યભિચાર હોવાથી પ્રકૃતિ સ્થળે વિશિષ્ટસર્વાહેતુ વ્યભિચારી નથી. કારણ કે સાધ્યાભાવવદ્ ગુણાદિનિરૂપિતસત્તાનિઝવૃત્તિતાનો અવચ્છેદક શુદ્ધસત્તાત્વ છે. વિશિષ્ટસત્તાવાત્મક હેતુતાવચ્છેદક નથી. તેથી ચં વિશિષ્ટસર્વત્ ઇત્યાદિ સ્થળે અવ્યાપ્તિપ્રદર્શન અનુચિત નથી... ઇત્યાદિ અન્યત્ર અનુસંધેય છે. આવી જ રીતે હત્યધિકરણનિરૂપિતહેતુ નિષ્ઠાધેયતામાં હેતુતાવચ્છેદકસંબંધાવચ્છિન્નત્વનો નિવેશ કરવો આવશ્યક છે. અન્યથા તાદશનિવેશના અભાવમાં વનિમાનું ધૂમાત્' ઇત્યાદિ સ્થળે હેતુતાવધકધૂમવાવચ્છિન્નસમવાયસંબંધાવચ્છિન્ના
૧૯
