________________
કારિકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ
હાવાથી તેને લઈને જલમાં અતિવ્યાપ્તિ નહી આવે. ઇત્યાદિ પકૃત્ય સ્પષ્ટ છે. વૈશેષિકદર્શનમાં પૃથ્વીપરમાણુમાં જ પાક મનાય છે તેથી રૂપનાશવ પરમાણુ છે. જ્યારે ન્યાયદર્શીનમાં અવયવી ઘટાદિમાં પણ પાક મનાતા હોવાથી રૂપનાશકૢ ઘટાદિ છે. એ याहं रामवु.
८२
~~~
कारकावली षड्विधस्तु रसस्तत्र गन्धस्तु द्विविधो मतः ॥ ३५॥ स्पर्शस्तस्यास्तु विज्ञेयो ह्यनुष्णाशीतपाकजः ।
मुक्तावली ।
पडविध इति । मधुरादिभेदेन यः षड्विधां रसः स पृथिव्यामेत्र, जले मधुर एव रसः । अत्रापि पूर्ववद्रसद्वयवद्वृत्ति - द्रव्यत्वव्याप्यजातिमत्त्व' लक्षणार्थोऽवसेयः । ' द्विविध' इति वस्तुस्थितिमात्र न तु द्विविधगन्धवत्त्व लक्षणम्, द्विविधत्वस्य व्यर्थत्वात् । द्वैविध्यञ्च सौरभासौरभभेदेन बोध्यम् ॥३५॥
स्पर्श इति । तस्या:- पृथिव्याः । अनुष्णाशीतस्पर्शवत्त्व' वायावपि वर्त्तत इत्युक्त' ' पाकज' इति । इत्थञ्च पृथिव्याः स्पर्शोऽनुष्णाशीत इति ज्ञापनार्थं तदुक्त' पाकजस्पर्शवत्वमात्र तु लक्षणम् ; अधिकस्य वैयर्थ्यात् । यद्यपि पाकजस्पर्शः पादौ नास्ति तथाऽपि पाकजस्पर्शवद्वृत्तिद्रव्यत्वव्याप्यजातिमत्त्वमर्थो बोध्यः ।
॥ इति पृथिवीलक्षणकथनम् ॥
મધુરાદિભેદથી છ પ્રકારના રસ પણ પૃથ્વીમાં છે. જલમાં તા માત્ર મધુર જ રસ છે. અહી' પણ નાનારૂપવત્ત્વના તાપની જેમ 'रसद्वयवद्वृत्तिद्रव्यत्वव्याप्यजातिमत्त्व' अथवा 'रसनाशवद्वृत्तिद्रव्यत्वव्याप्यजातिमत्त्व' २१३५ ०४ 'षडूविधरसवत्त्व'नी विवक्षा होवाथी ने પૃથ્વીમાં નાના રસની ઉત્પત્તિ થઇ નથી. તે પૃથ્વીમાં અવ્યાપ્તિ નહી આવે. કારણ કે રસદ્વયવ અથવા રસનાશવદ્ આમ્રાદિવ્રુત્તિ દ્રવ્યનાપ્યપૃથ્વીત્વાતિ સકલ પૃથ્વીમાં છે.
