________________
૮૦
કારકાવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ
ગન્ધની પ્રત્યે તત્તત્પૃથ્વીને જ કારણ માનીએ તા ગન્ધસામાન્યની પ્રત્યે કાઈ પણ કારણ નહી. માનવાથી ગન્ધસામાન્યની ઉત્ત આકસ્મિક અર્થોદું કારણવિશેષથી અનિયમ્ય માનવાની આપત્તિ આવશે. તેથી ગન્ધસામાન્યની પ્રત્યે પૃથ્વીવેન પૃથ્વી સામાન્યને સમાયિ કારણુ માનવુ આવશ્યક હાવાથી ગન્ધસમવાયિકારણતાવરચ્છેદકતયા પૃથ્વીત્વ જાતિની સિદ્ધિ થાય છે.
પાષાણાદિમાં ગન્ધ નહાવાથી પૃથ્વીના લક્ષણ ગન્ધવત્ત્વમાં અવ્યાપ્તિ આવે છે એ કહેવુ ચેાગ્ય નથી. કારણ કે પાષાણુમાં ગન્ધ તા છે જ. પરંતુ અનુત્કટ હાવાથી તેના ગન્ધનું પ્રત્યક્ષ થતુ નથી. આથી જ અનુકટગન્ધ પાષાણુમાં હાવાના કારણે પાષાણ ધ્વસ જન્મ ભસ્મમાં ગન્ધની ઉપલબ્ધિ થાય છે. અન્યથા પાષાણમાં ગન્ધ ન હાય તા પાષાણના વ...સથી જન્ય ભસ્મમાં ગ્રન્થની ઉપલબ્ધિ નહી થાય. કારણ કે જે દ્રવ્ય જે દ્રવ્યના દેવસથી જન્ય છે. તે દ્રવ્ય તે દ્રવ્યના ઉપાદાન કારણથી [અવયવથી] ઉપાદેય છે. આ નિયમ છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે પાષાણુના ઉપાદાન કારણે! [સાક્ષાત્ પરપરયા] અને ભસ્મના ઉપાદાન કારણેા બન્ને એક જ છે—અભિન્ન છે. તેથી સમાન ઉપાદાનથી ઉપાદેય હેાવા છતાં ભસ્મમાં ગંધ છે અને પાષાણુમાં તે નથી એ કહેવુ. યેગ્ય નથી. મહાપટના *સથી જન્મ ખડપટમાં એક જ તત્ત્વાદિ ઉપાદાનનું ઉપાāયત્વ પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે. પાષાણના પરમાણુ પૃથ્વી હેાવાથી તજજન્ય પાષાણુ પૃથ્વી છે. તેથી ‘વાળાદિ ગન્ધવત્ પૃથ્વીવાત્ ઘટાવવું' આ અનુમાન પણ પાષાણુમાં ગન્ધવત્ત્વનું સાધક હેાવાથી પાષાણુમાં ગન્ધનુ અસ્તિત્વ માનવામાં કાઈ બાધક નથી.
પૃથ્વીમાં જ નાના રૂપવત્ત્વ છે. શુકલ નીલાદિભેદથી ભિન્ન ભિન્ન રૂપવત્ત્વ પૃથ્વીમાં જ ઉપલબ્ધ છે. જલાઢિમાં એક શુકલરૂપવત્ત્વ છે. ઘટાદિ સ્વરૂપ પૃથ્વીમાં અર્થક્ ઘટાદિ સ્વરૂપ એક જ ધર્મી માં વિનતીય તેજ સચેઞના કારણે રક્ત-શ્યામાદિ અનેક રૂપવત્ત્વ પ્રતીત
