________________
સાધમ્મનિરૂપણ
- ૫૧ કારણ-હેતુ છે. તેવી રીતે “માણુ પરમાત્તરાર્ મિન્નો વિરોષ” આ અનુમાનમાં પરમાણ્વન્તરના ભેદની અનુમિતિમાં વિશેષ પણ કારણ બને છે. તેથી પારિમાડલ્ય સ્વરૂપ અણુ પરિમાણુ–પરમમહાપરિમાણ-અતીન્દ્રિય સામાન્ય અને વિશેષ પદાર્થો પણ કારણ હેવાથી પારિમાન્ડલ્ય ભિનેનું સામ્ય “કારણત્વ છે. એ કહેવું યુક્ત નથી. પરંતુ યોગીઓના પ્રત્યક્ષમાં વિષય કારણ નથી. સામાન્ય, અલૌકિક પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે સનિકર્ષ નથી. અને જ્ઞાયમાનલિગ અનુમિતિનું કારણ નથી અર્થાદ વિષય વિના પણ અતીતાદિ પદાર્થોનું ગીઓને પ્રત્યક્ષ થાય છે. અલૌકિક પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે વયમાણ રીતે સામાન્ય વિષયક જ્ઞાન જ સક્નિકર્ષ છે. અને અતીતાદિ લિગન વિષયક જ્ઞાનથી અનુમિતિ થતી હોવાથી અનુમિતિની પ્રત્યે લિગજ્ઞાન જ કરણ છે. એ સિદ્ધાન્તના અભિપ્રાયથી જ પારિમાન્ડલ્ય સ્વરૂપ આણુપરિમાણાદિ પદાર્થોનું અકારણ જેઈને પારિમાન્ડલ્ય ભિન્ન પદાર્થોનું સાધમ્ય કારણ બતાવ્યું છે. તેથી કેઈ દોષ નથી. ઉપર જણાવેલા ગિપ્રત્યક્ષ સામાન્ય વિષયક જ્ઞાન સ્વરૂપ સનિક વગેરે પદાર્થોનું સ્વરૂપ આગળ અલૌકિક સનિકષના નિરૂપણ પ્રસંગે સ્પષ્ટ થશે. આત્માના માનસ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે આત્માનું - થરમમહત્પરિમાણુ કારણ હોવાથી પારિમાન્ડલ્ય પદાર્થાત પાતિ પરમમહત્ પરિમાણ આત્માથી ઈતર ગગનાદિ દ્રવ્યોનું જ સમજવું અન્યથા આત્માના પરમમહરિમાણમાં કારણત્વ હોવાથી પારિ. માણ્ડલ્ય ભિનેના સાધમ્ય કારણત્વની તેમાં (આત્માના પરમમહત્પરિમાણમાં) અતિવ્યાપ્તિ આવશે. આત્માનું પરમમહતુ પરિમાણુ પણ કેઈનું કારણ નથી. આ પ્રમાણે આચાર્યને આશય છે. તેથી પારિમાડલ્યાના પાતિ પરમમહત્પરિમાણ આત્મતર ગગનાદિ દ્રવ્યનું જ સમજવાની જરૂર નથી. પરંતુ પરમમહત્પરિમાણ માત્ર લેવાનું છે. એવું કેટલાક કહે છે. તે યુક્ત નથી કારણ કે આચાર્યો પિતાના ગ્રંથમાં પારિમાડલ્ય પદાર્થોની અકારણતાને જ્ઞાનાતિરિક્ત કાર્ય નિરૂપિત કારણુતાના અભાવરૂપે જણાવી છે તેથી ત્યાં પારિ
