________________
કારિકવલી-મુક્તાવલી-વિવરણ. પારિમાડલ્યથી ભિન્ન પદાર્થનું સાધમ્ય “કારણત્વ” છે.
-મરિમા-અતીન્દ્રિય સામાન્ય–અને વિશેષ આ પદાર્થોને પારિમાણ્ડત્ય કહેવાય છે. આ પરિમાડલ્ય પદાર્થો કેઈ પણ કાર્યનું કારણ નથી. યદ્યપિ પરમાણુ અને કયણુકનું અણુપરિમાણ સ્વારબ્ધ કયણુક અને ચણકના પરિમાણનું કારણ થઈ શકે છે કારણ કે અવયવના ગુણે સ્વાવયવીના ગુણની પ્રત્યે અસમવાય કારણ છે. પરંતુ “પરિમાણ સ્વસમાન જાતીય ઉત્કૃષ્ટ પરિમાણનું જનક છે. એ નિયમ છે. તેથી જ મધ્યમમહપરિમાણુક પાલથી આરબ્ધ ઘટમાં કપાલ પરિમાણ સજાતીય ઉત્કૃષ્ટ (અર્થાદ કપાલના મધ્યમમહરિમાણની અપેક્ષાએ મહત્તર) મધ્યમમહત્પરિમાણની ઉત્પત્તિ કપાલના પરિમાણથી થાય છે. તેવી જ રીતે પરમાણુ કે દ્વયણુકના અણુપરિમાણથી કયણુક કે વ્યણુકમાં અણુપરિમાણની ઉત્પત્તિ માનીએ તે તે, પરમાણુ કે કયણુકના અણુપરિમાણની અપેક્ષાએ અણુતર (અર્થાદ વધારે નાનુ) પરિમાણ થશે. તેથી પરમાણુ કે કયણુકના અણુપરિમાણને કોઈનું પણ કારણ માનતા નથી. આવી જ રીતે પરમમહત્પરિમાણ અતીન્દ્રિય સામાન્ય અને વિશેષ પણ કેઈનું કારણ નથી. યદ્યપિ ગિજનેને અતીન્દ્રિય પરમાણુ વગેરે તથા તેના અણુપરિમાણ વગેરેનું પણ પ્રત્યક્ષ થાય છે અને પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે વિષય કારણ છે તેથી સ્વપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે [પરમાણુ વગેરેના અણુ પરિમાણના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે વિષયતયા અણુપરિમાણુ કારણ બને છે. તેવી જ રીતે પરમ મહત્પરિમાણ પણ સ્વપ્રત્યક્ષની પ્રત્યે વિષય વિધયા કારણ બને છે. પૃથ્વીન શાયમાન ઘટાદિ વૃત્તિ પૃથ્વીત્યાત્મક સામાન્ય; આગળ વર્ણ વાશે તે મુજબ સકલ ઘટના (પૃથ્વીવ વિશિષ્ટ સકલ ઘટના) અલૌકિક પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે કારણ બને છે. અને ઘટાદિ વૃત્તિ કે પાર્થિવ પરમાણુમાં વૃત્તિ પૃથ્વીત્વ એક જ હોવાથી વક્ષ્યમાણ રીતે અલૌકિક પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે અલૌકિકસન્નિકર્ષરૂપે અતીન્દ્રિય સામાન્ય પણ કારણ છે. તેમજ “પર્વતો નિર્મન “મા” આ અનુમાન સ્થળે વનિની અનુમિતિમાં જેવી રીતે ધૂમ
