________________
સાધમ્ય નિરૂપણ સંબંધના અનુયેગી સમવાયવત્ છે. અને સમવાયના પ્રતિયોગી તથા અનુયાગી સમવાય સંબંધને સંબંધી છે. “સમવેતરમતવૃત્તિ
વાર્થવિમાનોriધામ ” અર્થાદ સમત [સમવાયરન્ટેન સ મ] પદાર્થમાં સમેત જે પદાર્થ તેમાં રહેલી પદાર્થ વિભાજક જે ઉપાધિ તદુવાવ, દ્રવ્યાદિ ચાર પદાર્થોનું સામ્ય છે. કપાલિકાદિ સમવેત કપાલાદિમાં સમત ઘટાદિ દ્રવ્યમાં રહેનારી પદાર્થવિભાજક ઉપાધિ દ્રવ્યત્વ છે. કપાલાદિ સમત ઘટાદિ સમત ગુણ-કર્મ અને સામાન્યમાં રહેનારી પદાર્થવિભાજકે પાધિ અનુક્રમે ગુણત્વ કર્મવ અને સામાન્યત્વ છે. તદૃવત્ત અનુક્રમે દ્રવ્યાદિ ચાર પદાર્થોમાં હોવાથી, “તમત્તાવાર્થ વિમા ધમર’ દ્રવ્યાદિ ચારનું સામ્ય છે એ સ્પષ્ટ છે. અહીં પ્રત્યેક પદનું પ્રયોજન પૂર્વ જણાવેલી રીતે સમજી શકાય છે. કારણ કે માત્ર સમવેતવૃત્તિ પદાર્થ વિભાજક ઉપાધિમત્ત્વના નિવેશથી પરમાણુમાં સમવેત વિશેષવૃત્તિ પદાર્થવિભાજકે પાધિ વિશેષત્વને લઈને વિશેષમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. માત્ર સમવેતસમવેતવૃત્તિ ઉપાધિમત્ત્વના નિવેશથી સમતસમવેત ઘટદિવ્ય-ગુણ-કર્મ–સામાન્ય વૃત્તિ ભાવત્વ ઉપાધિને લઈને વિશેષ-સમવાયમાં અતિવ્યાતિ આવશે. અને માત્ર પદાર્થવિભાજ. કે પાધિમરવના નિવેશથી તાદશ અભાવત્વ ઉપાધિને લઈને અભાવમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. એ દુય નથી. યથાશ્રુતમાં તે તાદશ ઉપાધિ દ્રવ્યવાદિ ચાર જ હેવાથી, વિશેષ–સમવાય-અને અભાવમાં દ્રવ્યત્વાદિ ચારમાંથી કેઈપણ ઉપાધિ ન હોવાથી તેમાં અતિવ્યામિ નથી આવતી. એ પણ સ્પષ્ટ પ્રાય છે. આથી જ ગ્રંથકારે દ્રવ્યાદિચારનું સાધમ્ય ન જણવતા દ્રવ્યાદિ ત્રણનું સાધમ્ય જણાવ્યું છે. સત્તાવત્ત....ઈત્યાદિ ગ્રંથથી.-દ્રવ્ય ગુણ અને કર્મ આ ત્રણ પદાર્થોનું સાધમ્ય સમાન, સત્તાવરવ છે. એ સમજવું. અન્યથા પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ એકાથે સમવાય સંબંધથી સત્તાવ તે સામાન્યાદિમાં પણ હેવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવશે. નિત્યસમવેત્તાવાર્થ વિનોr- મરવ અર્થાદ નિત્યપદાર્થમાં સમવાય સંબંધથી રહેલી. જે પદાર્થ
