________________
સાધનિરૂપણ कमववृत्तिपदार्थ विभाजकोपाधिमत्त्वञ्च तदर्थः । न हि घटत्वादिकं द्रव्यत्वादिकं वा गुणवदवृत्ति कर्मवदवृत्ति वा, किन्तु गुणत्वादिकं तथा, आकाशत्वादिकन्तु न पदार्थ विभाजकोपाधिः ॥१४॥
इति गुगादिषट्पदार्थसाधर्म्यकथनम् ॥ सामान्येति । सामान्यानधिकरणत्व सामान्यादीनामित्यर्थः । इति सामान्यादिपदार्थचतुष्टयसाधर्म्यकथनम् ॥
– ક્વાર્થીનાં સાથ વૈવસ્વૈશ્ચ– સમાન ધર્મવાલાને સધર્મા કહેવાય છે તેના ભાવને અર્વાદ સમાન ધર્મને સાધમ્ય કહેવાય છે. આવી રીતે વિરુદ્ધ ધર્મને વૈધર્યું કહેવાય છે. દ્રવ્યાદિ સાતે પદાર્થોનું યત્વ સાધમ્ય છે. યત્વ જ્ઞાનીય વિષયતા સ્વરૂપ છે. ઈશ્વરીય જ્ઞાનીય વિધ્યતા સાતે પદાર્થમાં વૃત્તિ હોવાથી તે કેવલાન્વયી છે. “યત્વાદિ અહીં આદિ પદથી અભિધેયત્વ-પ્રમેયસ્વાદિનું ગ્રહણ કરવું. અર્વાદ પ્રમેયત્વ અભિધેયત્વ આદિ પણ સા પદાર્થોનું સાધમ્ય છે. દ્રવ્યાદિ છ પદાર્થોનું સાધમ્ય ભાવવું સ્પષ્ટ છે. સમવાય અથવા એકાથે સમવાય સંબંધ. થી સત્તાવત્વ જેમાં છે તેને ભાવ કહેવાય છે. “હા (સત્તા) પ્રતિयोगिकसमवायप्रतियोगित्व -स्वप्रतियोगिकसमवायतादात्म्यान्यतरत्वमेकार्थ. સમવાયત્રમ” સત્તા પ્રતિયોગિક સમવાય પ્રતિયોગિત્વ સામાન્ય અને વિશેષમાં છે અને સત્તા પ્રતિયોગિક સમવાયનું તાદાભ્ય સમવાયમાં હેવાથી તાદશ એકાથ–સમવાય સંબંધથી સત્તા સામાન્ય વિશેષ અને સમવાયમાં છે. સમવાય સંબંધથી સત્તા દ્રવ્ય-ગુણ-કર્મમાં છે. આથી સમવાય અથવા ઉક્ત સ્વરૂપ એકીર્થસમવાય સંબંધથી સત્તાવત્વ સ્વરૂપ ભાવત્વ દ્રવ્યાદિ છ પદાર્થોનું સાધમ્ય સ્પષ્ટ હોવાથી તેને ન જણાવતા દ્રવ્યાદિ પાંચ પદાર્થોનું સાધચ્ચે જણાવે છે –
થાવઃ પદ્મ....ઈત્યાદિ ગ્રન્થથી. આશય એ છે કે, દ્રવ્ય –ગુણકર્મ–સામાન્ય અને વિશેષ આ પાંચ ભાવ પદાર્થોનું સાધમ્ય અનેકત્વ અને સમાયિત્વ છે. યદ્યપિ ચતુર્વિધ અભાવમાં પણ