Page Text
________________
પ્રત્યક્ષનિરૂપણ
૧૫૯
પ્રાળમ્ય શેવરો...... આ કારિકામાં વિષયાક ગાચર' શબ્દને પ્રત્યેાગ અનુપપન્ન છે. કારણ કે ઘ્રાણેન્દ્રિય સવિષયક પદાર્થં નથી. તેથી ગાચર' શબ્દના અર્થ કહે છે—પ્રાર્થે...ઇત્યાદિ—ગ ધાદિ ઘ્રાણેન્દ્રિય -જન્ય પ્રત્યક્ષના વિષય હોવાથી તાદશાČક · ગાચર શબ્દ પ્રયાગ અસંગત નથી, પ્રાણેન્દ્રિય જન્ય પ્રત્યક્ષના વિષય ગન્ધ, ગન્ધત્વ, સુરભિત્વ વગેરે છે. ઘ્રાણેન્દ્રિયથી ગધનું પ્રત્યક્ષ થતુ` હાવાથી તગતગન્ધત્વાદિ જાતિ પણ તે ઈન્દ્રિય જન્ય પ્રત્યક્ષના વિષય બને છે. ગન્ધાશ્રય ઘટાદિના પ્રત્યક્ષ માટે ઘ્રાણેન્દ્રિય સમથ નથી. રસનેન્દ્રિયથી રસ, રસાદિ જાતિ આદિનું પ્રત્યક્ષ થાય છે. ઘ્રાણેન્દ્રિયની જેમ જ રસના આશ્રય જલાદિના પ્રત્યક્ષ માટે રસનેન્દ્રિય પણુ સમક્ષ્ નથી. આવી જ રીતે શ્રવણેન્દ્રિય પણ દ્રવ્થના પ્રત્યક્ષ માટે અસમર્થ છે. શ્રવણેન્દ્રિયથી શબ્દ અને શબ્દદિ જાતિ વગેરેનુ' પ્રત્યક્ષ થાય છે. અહી ઘ્રાણેન્દ્રિયાદિથી જે ગન્ધાદિનું પ્રત્યક્ષ થાય છે. તે ગન્ધાદિ ઉદ્ભૂત જાણવા. અનુભૂત ગન્ધાદિનું પ્રત્યક્ષ થતુ નથી.
ઉદ્ભૂતરૂપ, ઉદ્દભૂતરૂપવાળા દ્રવ્યા, પૃથ', સખ્યા, વિભાગ, સંચાગ પરત્વ, અપરત્વ, સ્નેહ, દ્વવત્વ, મધ્યમમહત્ અને મધ્યમ દીધ પરિમાણુ, જેનુ' ચાક્ષુષ પ્રત્યક્ષ થાય છે તેવા પદાર્થવૃત્તિ ક્રિયા, જાતિ, અને સમવાય વગેરેને આલેાક અને ઉભૃતરૂપના સંબંધથી ચક્ષુ ઇન્દ્રિય ગ્રહણ કરે છે. ગ્રીષ્માદિમાં [તાપ-માટી વગેરેમાં પ્રવિષ્ટ તેજ વગેરેમાં] અનુભૃતરૂપ હાવાથી તેનું પ્રત્યક્ષ થતુ નથી. ચાક્ષુષ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે ઉદ્દભૂતરૂપ અને આલાક સાગ કારણ છે. દ્રવ્યચાક્ષુષ પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે તે સમવાય સંબંધથી કારણ છે. “ દ્રશ્યસમવેત રૂપાદિના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે તે સ્વાશ્રયસમવાય સંબધથી કારણ છે. અને દ્રશ્યસમવેત સમવેત રૂપવાદિના પ્રત્યક્ષની પ્રત્યે તે સ્વાશ્રય સમવેત સમવાય સબધથી કારણ છે.” આ વાત તર્ક સ’ગ્રહના જ્ઞાતાએ સારી રીતે સમજી શકે છે.
ગિન્દ્રિયથી જન્ય પ્રત્યક્ષા વિષય ઉભૂતસ્પવદ્ દ્રવ્ય છે. તેમજ તે ઉદ્દભૂતસ્પર્શ અને સ્પત્વ જાતિ વગેરે પણ ગિન્દ્રિય
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |