Page Text
________________
આત્મનિરૂપણ
૧૪૫ ઉત્પત્તિ પણ નહીં થાય અને તેથી દુઃખધ્વસ સ્વરૂપ મેક્ષ પણ પુરુષને નહી થાય.” આ શંકાનું સમાધાન કરતા કહે છે.
તત્સત્તાવામિત્કારિ–આશય એ છે કે, નિર્મલ સ્ફટિકની જેમ પુરુષનું સ્વરૂપ દર્પણ જેવું સ્વચ્છ–શુદ્ધ છે, બુદ્ધિ ઈન્દ્રિયસ્વરૂપનીક દ્વારા ઘટાદિવિષયની સાથે સમ્બદ્ધ બનીને ઘટાદિ વિષયાકાર પરિણામને પામે છે. એકાદશ બુદ્ધિ પરિણામ સ્વરૂપ ઘટાદિવિષયક જ્ઞાનની સાથે સમ્બદ્ધ ઘટાદિ વિષય, પિતાના આકારવાલા શાનની પરિણામિની બુદ્ધિની સાથે પુરુષને દેષ વિશેષના કારણે ભેદ ગ્રહ ન હોવાથી અગ્રહતા સંસર્ગકત્વ સંબંધથી [અગૃહીતભેદકત્વ સબંધથી] પુરુષમાં પ્રતીત થાય છે. અને તે પુરુષના શુદ્ધસ્વરૂપનું તિરોધાન કરે છે. આ, પુરુષના સ્વરૂપતિરોધાનને સંસાર કહેવાય છે. અને બુદ્ધિના નાશ પછી અર્થાત્ ભેદગ્રહ થયા પછી બુદ્ધિના પરિણામ સ્વરૂપ જ્ઞાનના વિષયભૂત ઘટાદિને અવરછેદ [સંબંધ] ન . હોવાથી તે, પુરુષની અવસ્થાને મેક્ષ કહેવાય છે. દુઃખસંબંધ અને દુઃખäસસ્વરૂપ સંસાર અને મોક્ષ બુદ્ધિના છે. પુરુષના નહીં. આ રીતે પુરુષના સંસાર અને મોક્ષને જણાવીને સાંખ્યાભિમત બુદ્ધિથી જ્ઞાનની ભિન્નતા જણાવે છે-તસ્થા વ.....ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. જેને આશય ઉપર જણાવ્યું છે. રૌતન્યાશ્રય પુરુષની કલ્પના, પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ બુદ્ધિગત રૌતન્યાભિમાનની ઉપપત્તિ માટે છે. ત્યાં બુદ્ધિને ચૈતન્યાભિમાન થવાનું કારણ કહે છે–પુરુ..... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી. આશય એ છે કે બુદ્ધિ અને પુરુષને પરસ્પરના ભેદને ગ્રહ ન હેવાથી પુરુષને કતૃત્વનું અભિમાન અને બુદ્ધિને શૈતન્યનું અભિમાન થાય છે. હવે “બુદ્ધિથી ઉપલબ્ધિ ભિન્ન છે.” એ વસ્તુને જણાવવા બુદ્ધિના ત્રણ અંશનું નિરૂપણ કરે છે. મને #ચ ઈત્યાદિ ગ્રંથથી. આશય એ છે કે “અમે ચમ્, ઇત્યાકારક અધ્યવસાયમાં મદંશ પુરુષસંબન્ધ છે. જે બુદ્ધિની સ્વચ્છતાના કારણે તેનું પ્રતિબિંબ પડવાથી દર્પણને મુખસંબંધની જેમ અતાવિક છે. બુદ્ધિ અને પુરુષ નિર્મળ છે. ઈન્દ્રિય સ્વરૂપ નીક દ્વારા બાહ્યઘટાદિ વિષયા
૧૦
| SR No. | 005698 |
| Book Title | Karikavali Muktavali Vivaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Mokshaiklakshi Prakashan |
| Publication Year | 1987 |
| Total Pages | 198 |
| Language | Gujarat |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |