________________
૧૫
સામગ્રીઓ મળવા છતાં પિતાની અજ્ઞાનતા અને પ્રમાદને કારણે તેનો દુરુપયોગ કરે છે. તે કારણે ફરી પાછો તે એવી ભીષણ અવસ્થામાં આવી જાય છે કેજ્યાં અનંતકાળ સુધી તેને વિકાસનું સાધન મળતું નથી.
અહિંસામાંથી જ મૈત્રી-કરુણ-સંભાવના-સેવા-ઉપકાર-સહકારાદિ દિવ્ય ભાવનાઓનો વિકાસ થાય છે, કે જેના પ્રભાવે માનવસમાજની સંસ્કૃતિ અને સભ્યતા પૂર્વ કાળથી ટકી રહેલી છે. હિંસાથી કંટાળેલા રાષ્ટ્રો આજે પણ પંચશીલ જેવા સિદ્ધાંત ઔપચારિક રીતે તે કબૂલે છે જ, પરંતુ અંતરમાં માયામૃષા ભરેલી હોવાથી હેતુ સરતો નથી.
જો માનવીમાં અહિંસાની ભાવના જન્મી નહોત તો માનવીનો કેઈ પરિવાર ન હેતુ, ન સમાજ હેત, ન રાષ્ટ્ર હેત અને આ બધા ઉપર દીપ્તિમાન રહેનારે દેઈ ધર્મસંબંધ પણ ન હોત. '
અહિંસા જૈન સંસ્કૃતિ અને જૈન દર્શનને મૂલ પાયે છે. આ કારણે જનતાના મન-મસ્તિષ્કમાં પૂર્વકાળથી જ અહિંસા અને જૈનધર્મ પરસ્પર જોડાયેલા શબ્દ બની ગયા છે.
એ કારણે જ જૈન ધર્મનું નામ લેતાં જ અહિંસા દૃષ્ટિગોચર થઈ જાય છે અને અહિંસાનું નામ લેતાં જ જૈન ધર્મનું સહજ સ્મરણ થઈ જાય છે.
વિવેક અહિંસા મહાન છે, એમાં તો બેમત છે જ નહિ, કેમકે તેનું આચરણ પ્રત્યેક જીવને ગમે છે, પરંતુ આ મહત્ત્વ ખરેખર અહિંસાના વિવેકમાં છે. વિવેક જ હિંસા અને અહિંસાનું ગ્ય વિશ્લેષણ કરે છે. જેમકે
એક દિવસે સત્ય અને અસત્યા નામે બે બહેને નદીએ પડાં ઉતારીને નાહવા લાગી. થોડીવારમાં અસત્યા બહાર નીકળી અને સત્યાના કપડા પહેરવા લાગી. - ' સત્યા તે હજુ નાહતી જ હતી, પરંતુ તેનું ધ્યાન અસત્યા ઉપર પડતાં જ તે એલી ડી–અરે ! અસત્યા ! તું મારાં કપડાં કાં પહેરે છે ?
પણ અસત્યા શાની સાંભળે ? એ તે સત્યાના કપડાં પહેરીને ત્યાંથી પલાયન લઈ ગઈ.
સત્યા શિચારી પાણીમાંથી નીકળી બહાર આવી. પણ હવે શું થાય ? તેને - અસત્યાના કપડાં પહેરવા જ પડ્યા.
આ દુનિયામાં પણ આપણે એવું જ જોઈએ છીએ કે માણસમાં સત્યાસત્ય પારખવાનો વિવેક નહેાય તો સત્યના વાઘા પહેરીને
