________________
નવ અધ્યયનનું રિત વિવેચન વળી સંયમપાળવા શરીર અશક્ત થઈ ગયું હોય ત્યારે જીવન કે મરણની ઈચ્છા ન કરતાં મુનિ ઈત્વરિત મરણ અંગીકાર કરે.
સમભાવપૂર્વક પરીષહેને સહન કરતાં કરતાં સાધકનું જે મરણ થાય. તો ત્રણમાંથી ગમે તે પ્રકારનું મરણ હિતકારી છે, કારણ કે
સાધનાની દષ્ટિએ ત્રણેય પ્રકારના મરણ મહત્વના છે. અહીં એ સમજવાનું છે કેસાધન ઉત્તમ હોય કે હીન હોય તે બહુ અપેક્ષિત નથી.
અધ્યવસાયની શુદ્ધિ જ વધુ હિતકર છે. વળી, આ અકાલમરણ પણ કહેવાતા નથી. કારણકે સમાધિપૂર્વકનું મરણ થતું હોઈને તે સદ્ગતિના કારણ રૂપ છે.
પરીષહેને વિજેતા જ આ રીતે સંયમનું શુદ્ધ પાલન કરી શકે
ત્યાગી થયા પછી તૃષ્ણાદિ વૃત્તિઓ ઉપર વિજય મેળવવા માટે સાધકને બીજા પણ અનેક પ્રકારના ત્યાગ કરવાના હોય છે. કારણકે બાહ્ય પદાર્થોનો ત્યાગ તે સાધનાની શાળામાં જોડાવા પૂરતો ઉપયોગી છે. પરંતુ તે પછી વૃત્તિઓ ઉપર લાગેલા કુસંસ્કારની શુદ્ધિ પણ આવશ્યક છે. કેમકે આ શુદ્ધિ થયા પછી જ જીવનમાં ઉચ્ચ ગુણેની ખીલવણી થાય.
વસ્ત્ર–પાત્રાદિ સાધનોના ત્યાગ કે સ્વીકારની પાછળ, દહ પરનું મમત્વ, ઉતારી દેહની મર્યાદા અને સ્વાથ્ય જાળવવાનો હેતુ છે. કારણકે વસ્ત્રાપાત્ર અને ભેજનાદિનું સેવન સંયમયાત્રાની મુખ્ય સાધનરૂપે છે. તેમ છતાં સાધક બહુ જ ઓછા સાધનોથી ચલાવો લેતાં શીખે,
કેમકે બાહ્ય સાધનો ઘટવાથી અંતરની ઉપાધી પણ ઘટે છે, તે ઉપાધિ ઘટવાથી અશાંતિમાં ઘટાડો થાય છે. અને સાધનાને માર્ગ સરલ બને છે.
વળી એક વ્યક્તિ પાસેથી (અનીતિથી દૂભવીને ) લઈને બીજાને આપવું તે ખરું દાન નથી. પિતાની જરૂરિયાત ઘટાડી, તેમાંથી બીજાને આપવુ તેજ આદર્શ શુદ્ધદાન છે. - વૃત્તિના પૂર્વ અધ્યાસો – સંસ્કારને લીધે ભૂલી ન જવાય એ સાવધાનતે માટે તથા ગમે તેવી કસોટીને પ્રસંગે પણ અડગ રહેવા માટે પ્રતિજ્ઞા લેવાની આવશ્યકતા છે. સાધક સિદ્ધ ન બને ત્યાં સુધી ખાવાપીવાથી માંડી પ્રત્યેક કાર્યમાં પ્રતિજ્ઞા જરૂરી છે. પ્રતિજ્ઞા કેવી લેવી? તે તે સાધકની શારીરિક ક્ષમતા ઉપર આધારિત છે..
