________________
નવ અધ્યયનનું વિસ્તૃત વિવેચન
૧૨e આત્મા ઉપર લાગેલ છે, તેણે આત્મા ઉપર કબજો જમાવેલ છે. જોકે–આત્મા પણ અનંત શક્તિશાળી છે, તેથી “જીવહિંસા દુઃખદાયી છે” -એવું સમજીને અંગીકાર કરેલ સંયમની સાધના દ્વારા કષાયાદિ ભાવલેક, ઈદ્રિયાદિ દ્રવ્યલેક તથા કીર્તિકામના રૂપ લોકેષણા ઉપર વિજય મેળવીને, માતપિતાદિ લૌકિક સંબંધથી અલિપ્ત રહી આત્માને વિજયી કરવાનો પુરુષાર્થ કરે જરૂરી છે. જોકે રાગાદિ ભાવસંસાર ઉપર વિજય મેળવે તે જ સાચે લેકવિજય છે, પરંતુ બાહ્ય સંસારથી નિવૃત્ત થવું એ પણ સાધનાનું મુખ્ય અંગ છે.
સંબંધ અણુનુબંધથી જાય છે-એ વાત ખરી, પરંતુ જે સંબંધ માત્ર કર્તવ્ય સંબંધ રૂપે જ રહે તો વિકાસને અડચણ નથી,
પરંતુ માયાજાળમાં ફસાયેલા છ ઋણાનુબંધને નામે મેહ સંબંધ જ પિષતા રહે છે.
કર્તા સંબંધમાં-અણુ પુરુ થયે નિકટના સંબંધીનું શરીર છુટે કે સધાય તેય ખેદ, શેક કે હર્ષ જેવું કશું જ બનતું નથી.
પરંતુ મેહ સંબંધમાં તેની અસર થાય છે. કર્તવ્ય સંબંધ બદલે ઈચછતો નથી. મેહ સંબંધ બાણ ઈચ્છે છે. કર્તવ્ય સંબંધમાં બંધન નથી.
મેહ સંબંધમાં બંધન છે. માટે મોહ સંબંધ છેડીને તથા કર્તવ્ય સંબંધને મર્મ સમજીને નવી આળ પંપાળ ઉભી કરવી નહિં. કેમકે – ___ संजोगमूला जीवेण पत्ता दुक्खपरंपरा
એમ જે કહ્યું છે તે યથાર્થ છે.
આ સંસારમાં આત્મા કર્મોથી શીરીતે બંધાય છે અને જીવે તેમાંથી શી રીતે મુક્ત થવું ? તે અહીં સમજાવેલ છે. . • સારા કે ખોટા પદાર્થો જોઈને તથા અનુકુળ કે પ્રતિકુળ સંગો ઉપસ્થિત થતાં, ભાવનામાં કે વિચારમાં ઉત્તેજના કે વિકાર ઉત્પન્ન થાય છે. રાગદ્વેષમય કલુષિત જીવન જીવવાથી કર્મો બંધાય છે અને તે કારણે ચારગતિરૂપ સંસારમાં પરિભ્રમણ કરવું પડે છે.
માટે પ્રત્યેક સ્થિતિમાં સમભાવ રાખવાનું જણાવેલ છે.
આવો જીવ જ રાગદ્વેષાદિ ભાવક ઉપર વિજય મેળવી ચારગતિરૂપ દ્રવ્યલેકથી મુક્ત બની શકે છે.
