________________
७८
રસ-રુધિર-માંસ-મેદ-મજજા-અસ્થિ અને શુક (વીર્ય) જેમ શરીરની સાત ધાતુ છે. તેમ જ્ઞાનદર્શન–ચારિત્ર-તપ અને વીર્ય એ પાંચ આત્માની ધાતુ છે. પાંચ જીવના સ્વરૂપ લક્ષણો છે અને તે અંતઃકરણમાં રહેલ છે. જેના દ્વારા પર માત્મા સાથે સંબંધિત થઈ સ્વરૂપને અનુરૂપ જ્ઞાનાચાર–દ. નાચાર-ચારિત્રાચાર–તપાચાર અને વીર્યાચાર એ પંચાચાર તરીકે ઓળખાતા પાંચ આચારનું પાલન–સેવન કરી સાધકે સ્વરૂપથી તદરૂપથી થવું જોઈએ.
સામાયિક લેવાની ક્રિયામાં માંગવામાં આવતા આદેશથી પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે ઉપકરણ-કરણમાંથી અંતઃકરણમાં જઈ ઉપકરણે કરણની મદદથી અંતઃકરણમાં ઘમ કરવાને છે.
સામાયિક મુહપત્તી પડિલેહુ, એ આદેશ ઉપકરણ વિષયક છે. “બેસણે સંદિસાહું” અને “બેસણે ઠાઉ” એ કરણ વિષયક આદેશ છે અને અંતે “સઝઝાય સંદિસાહે ને “સઝઝાય કરુ” એ અંતઃકરણને લગતે આદેશ છે.
એ જ પ્રમાણે સામાયિક પારવાના સામયિક વયજુરો સૂત્રમાં “સામાયિક વયજુત્તોએ ઉપકરણ વિષયક છે જ્યારે જાવ પણે હોઈ નિયમ સંજૂત્તો છિન્નહિ અસુહં કમ્મએ અંતઃકરણ સૂચક સૂત્રવાર્યો છે.
જિન પરિમા જિન મંદિર કંચનના કરે જેહ બ્રહ્મત્રતથી બહું ફળ લહે નમો નમે શિયળ સુદેહ વિસ સ્થાનક પૂજાને આ દુખે ઉપકરણ ઉપર કરણની પ્રધાનતા દર્શાવે છે.
જે ઉપાય બહુવિધની રચના એગ માયા તે જાણે રે, શુદ્ધ દ્રવ્યગુણ પર્યાય ધ્યાને શિવ દીયે સપરાણે રે,
