________________
અંતઃકરણ (ઉપગ) કેવલજ્ઞાન (પરમાત્મા) બને છે. અહીં ઉપકરણનું વિસર્જન એટલે કે સાધનામાં જેમ જેમ, વિકાસ થતું જાય તેમ તેમ ઉપકરણ ઓછાં થતાં જાય. જેમ કે શ્રાવકના ઉપકરણ કરતાં સાધુના ઉપકરણ ઓછાં
હોય છે. એથી આગળ જિનકલ્પીને એનાથી ય ઓછાં હોય છે - મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવા માટે...
૧ ટકાની સાધના ઉપકરણ વડે છે. ૯ ટકાની સાધના કરણ વડે બાહ્ય સંયમ તપથી છે.
૯૦ ટકાની સાધના અંતઃકરણ-ઉપગ વડે ઉપગને શુદ્ધ કરવાની છે.
અઢાર પાપ સ્થાનક સૂત્રમાં પણ પહેલાં ચાર કે પાંચ પાપ જે ચાર કે પાંચ મહાવ્રતને લગતા છે તે યુગ સંબંધી છે. બાકીનાં ચૌદ ક્રોધથી લઈ મિથ્યાત્વ સુધીનાં પાપ ઉપચાગ (અંતઃકરણ) સંબંધી છે. માટે જ જ્ઞાનીઓ ફરમાવે છે કે શ્રવણ કરતાં દશ ગણું મનન કરવું અને મનન કરતાં દસગણું નિદિધ્યાસન કરવું જોઈએ. - છતાંય ઉપકરણની કિંમત મોક્ષ–સાધનામાં મોક્ષ પ્રાપ્તિ અંગે ભલે માત્ર ૧ ટકાની હેય પણ અધિકારણ સામે બચાવ તે સે (૧૦૦) ટકા ઉપકરણ જ કરે છે. - અંતઃકરણ એ અંતરંગ સાધન છે. ત્યાં દર્શન-જ્ઞાન અર્થાત્ જેવાં જાણવાની શક્તિ છે. આ દર્શન-જ્ઞાનને આધાર લઈને જ બુદ્ધિ ઉત્પન્ન થાય છે. જે બુદ્ધિમાં સત્ અસતનું સંશોધન અને સારા-નરસાને વિવેક છે.
એ જ દર્શન-જ્ઞાનને આધાર લઈને બીજી તરફ ભાવ (હૃદય-લાગણી) ઉત્પન્ન થાય છે.
