________________
૫૦ અર્થાત સુખની મળેલી સાધનસામગ્રીને અને સુખની ઈચ્છાને ત્યાગ કરી દેવાનું છે. છતાંય જે સુખ ભોગવવા વારો આવે ત્યારે વૈરાગ્યભાવ રાખી અનાસક્ત નિર્મોહી, નિસ્પૃહી, નિલેપ સ્થિતપ્રજ્ઞ બનવાનું છે, જ્યારે દુઃખ આવે ત્યારે જ્ઞાન–
ધ્યાનથી દુઃખને સામને કરી, દુઃખને નહિ જોગવતાં, અર્થાત્ દુખને નહિ ગાંઠતા, દુઃખની અસર ન લેતાં, દુઃખમાં દુઃખી ન થતાં સુખી રહીને દુખને ખતમ કરવાનું છે.
કર્મનાં ઉદયને આધીન થનારે બહિરામા છે. કર્મને ઉદયને આત્મબળથી ક્ષયપશમ કરી કર્મને જે આધીન કરે છે તે અંતરાત્મા છે અને ઘાતી કર્મના ઉદયને જે સર્વથા ખતમ કરે છે એટલે કે ક્ષય કરે છે તે પરમાત્મા છે. આવી પ્રક્રિયાથી વીતરાગ બનેલ અંતરાત્મા વીતરાગતાની તાકાતથી અજ્ઞાનના પડળને હઠાવી સ્વ-આત્મક્ષેત્રે વિદ્યમાન કેવલજ્ઞાનને નિરાવરણ કરી સાકાર પરમાત્મા બને છે. આ મેક્ષ પ્રતિનું દ્વિતીય ચરણ છે જે તેરમું ગુણરથાનક છે અને અંતે આયુષ્યકાળ પૂરે થયે સર્વ અઘાતી કર્મની સ્થિતિ પૂરી થયે સાકાર પરમાત્મા નિરંજન, નિરાકાર, પરમાત્મા બની આત્મ પ્રદેશને દેહપિંજરમાંથી મુક્ત કરી અનામી, અરૂપી અવિનાશી, અશરીરી, અજન્મા, અક્ષય, અખંડ, અગુરુલધુ, અવ્યાબાધ સ્થિતિને પ્રાપ્ત કરે છે, જે આત્માનું મેક્ષ પ્રતિનું તૃતીય અને ચરમ ચરણ છે. એ ચૌદમું ગુણસ્થાનક છે.
આ શક્ય ત્યારે જ બને જ્યારે આત્મા, આત્માને વેદે આત્મા એના ઉપયોગને વેદે.
કર્મને વેદનાર કદી પરમાત્મા બની શકતું નથી. આત્માને સર્વથા વેદે એ જ પરમાત્મા બની શકે છે.
