________________
૨૭૭ સામાન્ય તત્વને લઈને વિવિધ વરતું જૂથોનું એકીકરણ કરવા તરફ પ્રવર્તતા હોય તે બધાજ સંગ્રહનયની શ્રેણીમાં મૂકી શકાય.
સંગ્રહનય દ્વારા જેમ સંસારમાં બધાને સંસારી જી. માનીએ છીએ એમ સાધનામાં સાધકે સર્વે ને સિદ્ધિ સ્વરૂપે જોવા જોઈએ. તે સર્વ રજુ હું 2હ્યું છે કામવ7 સર્વ ભૂતેષુ પરિ સંપત્તિ છે બધે બ્રહ્મદષ્ટિ કેળવવી જોઈએ. આ સંગ્રહનીની સાધના છે. (૩) વ્યવહાર નય
સામાન્યરૂપે નિર્દિષ્ટ કરાયેલી વસ્તુ વિગતવાર ન સમજી શકાય માટે તેની વિશેષ સમજ આપવા માટે વિશેષ પ્રકારે તેના ભેદ પાડી તેનું પૃથ્થકરણ-વિભાજીકરણ કરી બતાવનાર વિચાર વ્યવહારનય છે. ટૂંકમાં એકીકરણરૂપ બુદ્ધિવ્યાપાર એ સંગ્રહનય છે અછે પૃથક્કરણરૂપે બુદ્ધિવ્યાપાર એ વ્યવહારનય છે. ઉપરાંત લેક રૂઢિ અનુસારનું કથન પણ વ્યવહારનય છે, એટલું જ નહિ પણ જે પ્રમાણેનું મંતવ્ય અભિપ્રાય છે, જ્ઞાન છે તે પ્રમાણેનું વર્તન તે વ્યવહારનય છે.
ઘઉં વીણ ! એ કથન લેકરૂઢિ અનુસારના વ્યવહાર નયનું ઉદાહરણ છે. ક્રિયા કાંકરા વીણી છૂટા પાડવાની થાય છે પણ વ્યવહાર “ઘઉં વીણ!” એમ કહેવાને છે. મા, બા, ભાભી કે કાકી યા બેન કહેવાનો રિવાજ છે. મા એ બાપની પત્ની છે તે સાચી વાત છે પણ એ રીતે માની. ઓળખ આપવાને વ્યવહાર નથી.
