________________
२४०
એક જ દ્રવ્યથી સમગ્ર વિશ્વકાર્ય શક્ય નથી. તેથી પ્રત્યેક દ્રવ્ય પિતામાં પેતાના સ્વભાવથી પરિપૂર્ણ હોવા છતાંય તે સમગ્ર વિશ્વકાર્યના સંદર્ભમાં સ્વાદુ છે. જીવાસ્તિકાય, એ ધર્મ, અધર્મ, આકાશ કે પુદ્ગલાસ્તિકાયનું કાર્ય કરી શકતું નથી અને આકાશસ્તિકાય, એ જીવાસ્તિકાય, ધર્મ, અધર્મ કે પુગલાસ્તિકાયનું કાર્ય કરી શકતું નથી તે સંદભ માં સ્યાદ્ છે.
આમ સ્યાદ્વાર દર્શન એક સમયે એકથી અધિક દ્રવ્યના અસ્તિત્વને અને એક જ દ્રવ્યમાં એકથી અધિક ગુણધર્મોને સ્વીકાર કરે છે. ટૂંકમાં વિશ્વમાં એકથી અધિક દ્રવ્યોનું અસ્તિત્વ છે માટે સ્યાદ્ છે અને સ્વાદુવાદ છે.
એકથી અધિક દ્રવ્ય છે, માટે દ્રવ્યની જાતિ છે અને પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં ગુણદોષ છે. વળી ગુણમાં તરતમતા છે અને ગુણ સામે દોષ છે. એટલે કે સાપેક્ષતા છે જે સાપેક્ષવાદ છે. સાપેક્ષવાદ એ વેદાંતને વિવવાદ છે, જે જોવા-જાણ વામાં આવે છે તે પૂર્ણ નથી કે પૂર્ણ સત્ય નથી, એ ભાસ રૂ૫ છે. સાપેક્ષવાદ એ વૈજ્ઞાનિક આઈન્સ્ટાઈને સમજાવેલ Theory of Relativity છે. પરંતુ એ થિયરી ઓફ રીલેટીવીટી તે અપૂર્ણની, અપૂર્ણ સાથેની સરખામણી કે તુલના છે. ત્યાં પૂર્ણનું લક્ષ્ય કે પૂર્ણનું જ્ઞાન યા ભાન નથી. જ્યારે જૈનદર્શને સમજાવેલ સાપેક્ષવાદ એ અપૂર્ણની અપૂર્ણ સાથેની તુલના તે છે જ પણ અપૂર્ણની અપૂર્ણતા સાપેક્ષતાને તુલનાત્મક અભ્યાસ પૂર્ણ એવાં નિરપેક્ષ તત્વને અનુલક્ષીને કરવામાં આવેલ છે.
એટલું જનહિ પણ દ્રવ્યમાં એકથી - અધિક ગુણનું
