________________
૧૨૪ (૨) ઈન્દ્રિયો જીતી લીધી છે એવું કે જેનું ઈન્દ્રિયો કહ્યું કરે છે અને જે ઈન્દ્રિયોનું કહ્યું કરતું નથી તે ઈન્દ્રિય વિજેતા જીતેન્દ્રિય છે.
(૩) ઈન્દ્રિયોને જે બહિરમુખીમાંથી અંતરમુખી બનાવે છે તે જીતેન્દ્રિય છે. નિગ્રંથ :
(1) આપણે જ્ઞાનાદિ ઉપયોગ પ્રતિ સમયે પાંચ ઈન્દ્રિયો અને એનાં સુખસામાં કે દુખમાં વતી રહ્યો છે તે જ જીવની રાગ દ્વેષ રૂપી ગ્રંથી (ગાંઠ) છે. એ ગાંડથી જીવ ઈન્દ્રિયો સાથે બંધાયેલ છે. આ ગ્રંથી તોડવી એટલે નિર્ગથ થવું.
(૨) દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-ભાવનું બંધન નથી અર્થાત ગ્રંથિ નથી તે નિગ્રંથ છે.
(૩) દ્રવ્યાતીત, ક્ષેત્રાતીત, કાળાતીત થવાના લક્ષ્ય જે સમભાવે જીવન જીવે છે તે નિગ્રંથ છે.
(૪) ગ્રંથિભેદ કરી સમ્યકત્વ પ્રાપ્ત કરી લીધું છે અને જેને કોઈ ગ્રંથિ રહી નથી તે નિગ્રંથ છે. અણગાર :
(૧) વ્યવહારથી અણગાર તે છે જેના દેહને આવશ્યક જીવવા માટે રહેવા અંગેનું માલિકીનું કોઈ મકાન (આગાર) કે સ્થાન નથી. ઝાડને એટલે કે ઝાડની છાયાને ય રહેવા માટેનું માનતા નથી તે અણગાર છે.
(૨) આગળ વધતાં નિશ્ચયથી અણગાર તે છે કે જે સ્વયં પિતાના દેહને પણ આત્મા માટે રહેવાનું ઘર માનતા નથી.
