________________
૧૨૧ મની રૂપાતીત થાય છે અને પ્રદેશમુક્તિ કહેવાય. આમ અધાતિકર્મને ક્ષય એટલે પ્રદેશમુકિત અને ધાતિકમને ક્ષય એટલે ઉપયોગ મુકિત. આ પ્રમાણે બે ભેદે મુક્તિ ઘટાવી શકાય કેમકે કર્મના ક્ષયને કેમ જ એ પ્રમાણે છે.
સાધનાની આ સેવાન શ્રેણીમાં પહેલાં ગુણસ્થાનકે રહેલ સાત્વિક ભાવવાળા એ સજન છે અને ચેથાથી બારમા ગુણસ્થાનકે રહેલ જીવો અંતરામાં છે જ્યારે તેરમા તથા ચૌદમાં ગુણસ્થાનકે જીવે સોગી (સાકાર) પરમાત્મા છે અને સિદ્ધાવસ્થાને પ્રાપ્ત કરી ચૂકેલ સિદ્ધ પરમાત્મા યોગાતીતરયાતીત નિરાકાર) પરમાત્મા છે
અંતરાત્માને આપણે આપણા જીવન વ્યવહારમાં તેમની જુદી જુદી કક્ષા પ્રમાણે જુદાં જુદાં નામે ઓળખી એ છે એમની એ આંતરદશા ભાવાવસ્થા છે જેની ઓળખ આ સાથેની વ્યાખ્યાથી થાય છે. સંત -
(1) શાંત જીવન જીવે છે તે સંત છે. (૨) સર્વ સાદિ-સાન્ત (વિનાશી) ભાવેને અંત ભાવવામાં જે સ્ત છે તે સંત છે.
(૩) સંસારને અંત આણવા સિવાયની વૃત્તિ કે પ્રવૃત્તિ જેને નથી તે સંત છે.
(૪) જે કઈને ડરાવતું નથી તેમ સ્વયં ડરતો ય નથી અને ડગતે ય નથી તે સંત છે.
(૫) સ્વયં જે આનંદને વેદે છે અને એની પાસે Rવનારને ય સત્ (અવિનાશી) સુખ જ બતાડે છે, ચખાડે ને મેળવવામાં સહાય કરે છે તે સંત છે.
