________________
૧૦૭ શકાય. આપણામાં અર્થાત્ આત્મામાં અનિત્યતા પુદગલનૈમિત્તિક સંગિક છે. જ્યારે પુદગલની અનિત્યતા સ્વાભાવિક છે. પુદ્ગલદ્રવ્ય અને અનિત્યતા આધારઆધેય છે.
આમ આપણી અનિત્યતા જે પુદ્ગલ નૈમિત્તિક છે તે પુદ્ગલના નિમિત્તને ટાળીને તેને સર્વથા અભાવ કરી શકાય છે. આ પ્રમાણે ટાળેલી અનિત્યતાને અંતે જે અવસ્થા રહી જાય છે તે નિત્યાવસ્થા-નિત્ય પર્યાય ! એ નિત્યપર્યાય આત્મદ્રવ્યના આધારે છે. આત્મદ્રવ્ય તે નિત્ય છે જ પણ આત્માની અવસ્થા જે નિત્ય બની ગઈ એનું જ નામ મેલ! અવસ્થા હાલત-પર્યાય)ની અનિત્યતા એ જ દુઃખ, સંસાર અને બંધન છે.
જે પદ એક છે તે વિશ્વમાં હોય જ એવી પદની પ્રરૂપણાથી વ્યાકરણશાસ્ત્રની અપેક્ષાએ “મેક્ષની સિદ્ધિ કરી. વ્યાકરણશાસ્ત્ર કરતાંય આપણા જીવનનું દર્શન કરીશું તે પણ “મેક્ષિતત્ત્વની સિદ્ધિ સહજ થઈ શકશે જે સ્વાનુભૂતિ છે.
શું આપણને બંધન ગમે છે? બંધનને અર્થશે? બંધન કેઈને કયારેય ગમતું નથી. આપણે જે દુઃખ વેઠીએ છીએ તેના કારણમાં-મૂળમાં બંધન છે. સુખવેદન જેમ તત્વ છે તેમ દુ:ખવેદન પણ તત્ત્વ છે. દુઃખ અનિષ્ટ છે માટે બંધન છે દુઃખને સર્વથા નાશ એટલે બંધનને સર્વથા. નાશ અર્થાત્ મેક્ષ !
કદાચ કોઈ કહેશે કે તે બંધનને માનતા નથી. એટલે તેને માટે મુક્તિને કોઈ પ્રશ્ન જ રહેતો નથી. એવી વ્યક્તિને
