________________
૧૦૦
લાવ્યાં અને બગડી ગઈ. ઉપભાગના કામમાં નહિ આવે. આમ વિચાગમાં અનિત્ય, વિકારમાં અનિત્ય અને સંગમાં અનિત્યને! આપણને પાકે. અનુભવ છે. આમ જીવનવ્યવહારમાં નિત્યાનિત્યના વિવેક કરવા તે ધનુ હાર્દ છે. વિવેક આવ્યા બાદ વૈરાગ્ય અને લક્ષ્ય અનાદિકાળથી અનિત્ય પ્રતિ વૈરાગ્ય અને નિત્યનુ લક્ષ્ય અનાદ્દિકાળથી અનિત્યની વચ્ચે, અનિત્યના સંગે અને અનિત્યના લક્ષ્ય અનિત્યને જ નિત્ય માની આપણે વ્યવહાર કરતાં આવ્યાં છીએ. નિત્યનુ જ્ઞાન જ નથી તે પછી નિત્યનું ભાન અને નિત્યનું' લક્ષ્ય તા કચાંથી હાય ?
આપણુ' શરીર નિત્ય છે કે અનિત્ય ? શરીર અનિત્ય ! છતાં શરીર પરના રાગ કેટલા બધા છે ! શરીર વિનાશી હાવાથી ચાલ્યું જાય છે અને છતાં તે શરીર ઉપરના રાગ તા ઊભા જ રહે છે. સગાં સંબંધીના દેહાંત થવા છતાં તેના ઉપરના રાગ તે ઊભા જ રહે છે. જો વસ્તુના નાશ સાથે વસ્તુ પ્રતિના રાગના પણ નાશ થતા હાત તા મેક્ષ માટે કોઈ પુરુષાની જરૂર ન રહેત. આ વિચારણામાં રાગની વ્યાખ્યા પણ સ્પષ્ટ થઈ ગઈ. ‘અનિત્યમાં નિત્યબુદ્ધિથી સુખપ્રાપ્તિના ભાવ તે જ રાગ.’ એથી વિરુદ્ધ નિત્યમાં નિત્ય બુદ્ધિથી એની પ્રાપ્તિની વૃત્તિ એ શુદ્ધ લક્ષ્ય કહેવાય. એને અનુરાગ કહેવાય. પણ્ રાગ ન કહેવાય. રાગની વ્યાખ્યા કરતાં ન આવડે તે ગૂંચવાડા થઈ જાય, મૂંઝવણમાં મુકાઈ જઈએ. રાગ એ જરૂર વિકલ્પ છે પરંતુ બધાય વિકલ્પ રાગ નથી.
આપણી માંગ નિત્યની છે. પરંતુ હું નિત્ય છું કે અનિત્ય ’ એ આપણે વિચાર્યુ? હું મરે છે ત્યારે કોણ મરે
