________________
મેક્ષ
પં. પન્નાલાલ જગજીવનદાસ ગાંધી આપણું જીવન ત્રણ પ્રકારના વ્યવહારથી ચાલે છે. વ્યવહારમાં કેટલુંક સાંભળીને ચલાવીએ છીએ, કેટલુંક નજરે જોઈને ચલાવીએ છીએ. તે કેટલુંક અનુભવમાં આણને જાણીએ છીએ. વાસ્તવિક જ્ઞાનને કમ એ જ પ્રમાણે છે. પ્રથમ શ્રત, પછી દષ્ટ અને અંતે અનુભૂત કયાં ત કૃત સુધી કામ લાગે, ક્યાં તો શ્રત પછી દષ્ટ પણ કરવાં પડે અને કયાં તો મૃત અને દષ્ટ થયા બાદ અનુભૂતિમાં લાવવાં પડે એ વિચારવું પડશે.
મુક્તિ એટલે મોક્ષને પણ આ રીતે વિચાર કરે જોઈશે. આપણે સહ ભગવાન ! ભગવાન! બેલીએ છીએ. પરમાત્મા ! બેલીએ છીએ અને મેક્ષની વાત કરીએ છીએ પણ શું આપણે ભગવાન જોયા ? પરમાત્માને સાક્ષાત્કાર થયો?મેક્ષ જોયો ? વ્યાકરણશાસ્ત્રના નિયમ પ્રમાણે મોક્ષની સિદ્ધિ કરવી જોઈએ. માત્ર શાસ્ત્રના કહાથી મેક્ષ માનીએ તો કેમ ચાલે ! આપણા જીવનથી મેક્ષની સિદ્ધિ કરવી જોઈ એ.
શાસ્ત્રમાં મેક્ષ વાંચી સાંભળી શકાય છે. પણ સાંભળીને મોક્ષ દેખાડી શકાય એવી ચીજ નથી. પ્રભુને કેવલજ્ઞાન થયું તે શાસ્ત્ર દ્વારા સાંભળીને જાણી શકાય. પરંતુ તે કેવલજ્ઞાન તત્વ કેવું છે તે દેખાડી ન શકાય. હા ! એને અનુભવ જરૂર કરી શકાય.
