________________
કેવલજ્ઞાનાષ્ટક
आत्मस्थमात्मधर्मत्वात्संविच्या चैवमिष्यते । गमनादेरयोगेन नान्यथा तत्त्वमस्य तु ॥५॥
તે કેવળજ્ઞાન, આત્માના ધર્મસ્વરૂપ હોવાથી, તેમજ શાનથી–સ્વાનુભવથી આત્મામાં જ જણાતું હોવાથી તથા આત્માની બહાર રેય પદાર્થ પાસે તે જતું (આવતું) નહિ હોવાથી, આત્મામાં જ રહે છે અન્યથા કેવળજ્ઞાનનું કેવળપણું–સકળપણું જ નહિ રહે. (૫)
શંકા–કઈ એમ કહે કે આત્મા ચંદ્રતુલ્ય છે અને જ્ઞાન ચંદ્રપ્રભાસમું છે, એવું જે કથન છે, તે મુજબ જેમ ચંદ્રપ્રભા ચંદ્રની બહાર જાય છે તેમ આત્મજ્ઞાન પણ આત્માની બહાર જાય એમાં કશે દેષ નથી.
यच्च चन्द्रप्रभावत्र ज्ञातं तज्ज्ञातमात्रकम् ।
प्रभा पुद्गलरूपा यत्तद्धर्मो नोपपद्यते ॥६॥ - ચંદ્રપ્રભા વગેરે (પ્રકાશક વસ્તુઓ)નું જે દષ્ટાંત અહીં (દર્શાવ્યું છે, તે દષ્ટાંતમાત્ર છે એટલે કે તેમાં પ્રકાશકતારૂ૫ ધર્મના સાધચ્ચે સિવાય બીજા ધર્મોનું સાધમ્ય નથી, કારણકે પુદ્ગલદ્રવ્યરૂપ ચંદ્રપ્રભા (જ્ઞાનની માફક) ચંદ્રના ધર્મરૂપે ઘટતી નથી. (૬)
अतः सर्वगताभासमप्येतन यदन्यथा । युज्यते तेन सन्न्यायात्संवित्त्यादोऽपि भाव्यताम् ॥७॥
(વળી ચંદ્રપ્રભાનો પ્રકાશ સર્વત્ર પ્રસરતે નહિ હેવાથી તમે કહે છે તેવા સંપૂર્ણ સાધમ્યવાળા) આ દષ્ટાંતથી કેવળજ્ઞાન સર્વત્ર પ્રસરેલપ્રકાશવાળું છે એમ પણ નહિ ઘટે કે જે બીજી રીતે એટલે કે દષ્ટાંતની દાષ્ટત સાથે
