________________
~~
~૧/
ધર્મવાદાષ્ટક धर्मार्थिभिः प्रमाणादेलक्षणं न तु युक्तिमत् । प्रयोजनाधभावेन तथा चाह महामतिः "प्रसिद्धानि प्रमाणानि व्यवहारश्च तत्कृतः । प्रमाणलक्षणस्योक्तौ ज्ञायते न प्रयोजनम् "१ ॥ ५ ॥
આ પાંચેય વ્રતે (દરેક) ધર્મમાં પિતાપિતાની દષ્ટિએ -રીતિએ વાસ્તવિકરીતે કયાં ઘટી શકે છે અને કયાં નહિ તેને જ ધાર્મિક પુરુષોએ તત્વથી–પરમાર્થથી વિચાર કરે, પ્રમાણ (પ્રમેય) વગેરેનાં લક્ષણોને નહિ; કારણ કે તેવો વિચાર, કશું પ્રયોજન નહિ હેવાથી, યુક્તિયુક્ત નથી. મહામતિ (સિદ્ધસેન દિવાકર) પણ કહે છે કે “પ્રમાણે અને તેમનાથી નિષ્પન્ન થતા વ્યવહાર એ બન્ને પ્રસિદ્ધ છે દરેક પ્રાણને સ્વાનુભવસિદ્ધ છે, તે પછી પ્રમાણનું લક્ષણ કહેવામાં શું પ્રજન છે તે સમજાતું નથી.” [૩-૪-૫]
પ્રમાણ દ્વારા નિશ્ચિત કે અનિશ્ચિત એવા બન્ને પ્રકારનું પ્રમાણલક્ષણ ગેરવ્યાજબી છે એમ આચાર્ય નીચેના બે
કેમાં જણાવે છે. प्रमाणेन विनिश्चित्य तदुच्यते न वा ननु । ગણતર્થ યુગ ચાચતોડ વિનિશ્ચિતિ ને ૬ . सत्यां चास्यां तदुक्तया किं तद्वद्विषयनिश्चितेः। सत एवाविनिश्चित्य तस्योक्तिया॑न्थ्यमेव हि ॥ ७ ॥
(પહેલો વિકલ્પ વ્યાજબી નથી, કારણ કે જેનું લક્ષણ ૧. ન્યાયાવતાર શ્લોક ૨ જે.
