________________
પ્રત્યાખ્યાનાષ્ટક
प्रत्याख्यानाष्टकम्
[૮] द्रव्यतो भावतश्चैव प्रत्याख्यानं द्विधा मतम् । अपेक्षादिकृतं ह्याद्यमतोऽन्यच्चरमं मतम् ॥१॥
પ્રત્યાખ્યાન–ત્યાગ બે પ્રકારનું મનાયું છે, (૧) દ્રવ્ય પ્રત્યાખ્યાન (૨)ભાવ પ્રત્યાખ્યાન. પહેલું કઈ પ્રકારની) અપેક્ષા (અવિધિ, અપરિણામ, રાગ, દ્વેષ) વગેરે કારણેએ કરાએલું હોય છે, જ્યારે બીજું તેથી ઉલટું એટલે કે અપેક્ષાદિ રહિત માત્ર ત્યાગબુદ્ધિએ જ કરાએલું હોય છે. [૧] अपेक्षा चाविधिश्चैवापरिणामस्तथैव च । प्रत्याख्यानस्य विघ्नास्तु वीर्याभावस्तथापरः ॥ २ ॥
અપેક્ષા, અવિધિ, અપરિણામ–અશ્રદ્ધા તથા વીર્યભાવપરિણામ હોવા છતાં પણ શક્તિ-ઉલ્લાસ–પ્રત્યનને અભાવ એ બધાં ભાવપ્રત્યાખ્યાનનાં વિદને છે (કારણ કે અપેક્ષાદિયુક્ત બધાં પ્રત્યાખ્યાન દ્રવ્યપ્રત્યાખ્યાનરૂપ છે.) [૨] लब्ध्याद्यपेक्षया ह्येतदभव्यानामपि क्वचित् । श्रूयते न तत्किञ्चिदित्यपेक्षाऽत्र निन्दिता ॥ ३ ॥
લબ્ધિ-આર્થિક લાભ વગેરેની અપેક્ષાપૂર્વકનું પ્રત્યાખ્યાન તે અભને પણ ક્યારેક હોય છે એવું આગમવચન છે, પણ તે તુચ્છ–નકામું–અકિંચિકર છે તેથી પ્રત્યાખ્યાન સમયે (કોઈ પ્રકારની અપેક્ષા-આકાંક્ષા નિઘ છે. [૩] અ. પ્ર. ૨
