________________
૧૯
(૪) ધર્મ કથાનુયાગ—સમરાઇચ્છકહા, ધૂર્તાખ્યાન આદિ. દર્શનશાસ્ત્રોને તેમને અભ્યાસ પણ તેટલેાજ તલસ્પશી હતા, એટલું જ નહિ મકે એક આદર્શ દાર્શનિકને છાજે તેવા સમન્વય અને મધ્યસ્થતાની વિશિષ્ટ દષ્ટિપૂર્વકના હતા. તેમના અનેકાંતજયપતાકા ' · શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચય ’ ‘ ’ અને ‘ ષડદનસમુચ્ચય જેવા દાર્શનિક ગ્રંથા વાચકને તેમની એ વિશેષતાના વારવાર પરિચય કરાવે છે.
'
.
મધ્યસ્થભાવ એ એમના જીવનમંત્ર હતા. તેમણે ક્યું છે કે
r
૮ વક્ષવાતો 7 મે વીરે, ન દ્વેષ: પિત્ઝારિત્રુ । युक्तिमद्वचनं यस्य तस्य कार्यः परिग्रहः ॥
""
“ વીર પ્રભુ પ્રત્યે મારે। પક્ષપાત નથી, તેમજ પિલ કે કણાદ; બ્રહ્મા કે બુદ્ધ કાઈ તરફ મારા દ્વેષભાવ પણુ નથી. જેનુ’વચન યુક્તિયુક્ત હોય તેના જ સ્વીકાર કરવા જોઇએ.”
ખરેખર! અનેકાંતના રહસ્યને આચરણમાં ઉતારનાર સિવાય, જૈનધર્મના સાચા પ્રભાવક પુરુષ વિના, ખીજા કાઇથી ઉપરના શબ્દો ઉચ્ચારાય તેમ નથી. તેમની જીણુગ્રાહક બુદ્ધિનો, તેમના સમભાવી સ્વભાવનો તથા માત્ર તાત્વિક વસ્તુ તરફના તેમના પક્ષપાતનો આ બ્લેક સુંદર નમૂના છે. આવા કેટલાય બીજા નમૂનાઓ આપણને તેમના ગ્રંથામાંથી મળી રહે છે. દાશનિકામાં દેખાય છે તેવી ઉખલતા અને અન્યને માટેના અતિ હલકા અભિપ્રાય તેમના ગ્રંથામાં ગત્યાં પણ મળતાં નથી. ભારતીય દાર્શનિકાની સાથે તુલના કરતાં શ્રી જિનવિજયજી જણાવે છે કે—
