________________
સંસ્કૃતમાં ટીકા લખનાર સર્વ પ્રથમ આ આચાર્ય જ હતા. તેમની પહેલાં આગ ઉપર નિર્યુક્તિઓ, ચૂર્ણિઓ અને ભાગે જે કાંઈ લખાણું છે, તે બધું પ્રાકૃતમાં જ છે. તેમની આ પહેલ ખૂબ જ અનુકરણીય થઈ પડી.
વળી તેમણે ટીકાની માફક સ્વતંત્ર પ્રકરણ ગ્રંથ પણ રચ્યા છે, તેથી તેઓ પ્રકરણકાર પણ હતા. જેમાં કઈ પણ વિષય પદ્ધતિસર શાસ્ત્રીય રૂપમાં ગોઠવાયેલ હોય તે પ્રકરણ ઉપલબ્ધ સાહિત્ય ઉપરથી જણાય છે કે શ્રી ઉમાસ્વાતિએ તત્વાર્થીદિ પ્રકરણ ગ્રંથ લખીને જૈન સાહિત્યમાં નવી પ્રણલિકા શરૂ કરી, શ્રી સિદ્ધસેને તેને વિકસાવી અને શ્રી હરિભદ્રે તે તે પ્રણાલિકાને એટલી હદે વિકસાવી કે તે દ્વારા તેમણે સમસ્ત જનવાડ્મયને જનતા સમક્ષ વ્યવસ્થિત રૂપમાં લાવી મૂકયું. પ્રસિદ્ધ જર્મન વિદ્વાન શ્રી હરમન જેકેબીના શબ્દોમાં કહીએ તે “શ્રી હરિભદ્ર વેતાંબરના સાહિત્યને પૂર્ણતાની ઊંચી ટેચે પહોંચાડયું છે.”
જન કૃતસાહિત્ય મુખ્યપણે ચાર વિભાગમાં વહેંચાયેલું છે. તે દરેક વિભાગને અનુગ કહેવામાં આવે છે. તે ચારેય અનુગે ઉપર તેમણે સ્વતંત્ર ગ્રંથે રહ્યા છે. દા. ત.
(૧) દ્રવ્યાનુયોગ-ધર્મસંગ્રહણિ આદિ. (૨) ગણિતાનુયોગ-ક્ષેત્રસમાસટીકા.
(૩) ચરણકરણાનુગ-પંચવસ્તુ, ધર્મબિંદુ આદિ. અને શ્રી. કે. લા. ગ્રંથસમિતિ દ્વારા પ્રકાશિત ધર્મસંગ્રહણિ ભાગ. રજે તેમાં શરૂઆતને “ગ્રંથકાર પરિચય' નામને લેખ (સંસ્કૃતમાં) પૂ. ૧૩થી ૧૯.
