________________
ચંદનબાજા [૪૧] ઊભા રહે એવી સુખી સ્થિતિમાં જીવન વિતાવ્યું હતું. પણ તે સાથે એણે સંયમ, સહિષ્ણુતા અને નિર્ભયતાનું ભાતું પણ ભરી લીધું હતું. સંભવ છે કે ભ૦ મહાવીરના ઉગ્ર તપ, આકરા વિહાર અને હૃદયને કંપાવી દે એવા ઉપસર્ગોની ઘણી ઘણી વાતે વસુમતિએ રાજમહેલમાં સાંભળી હશે. ચંડકૌશિક જેવા વિષધરને બેધ આપી રાંક અને નમ્ર બનાવી દેનાર એ સમધારીની કરામત અને શક્તિની વાત હજારે સ્ત્રી-પુરુષની જીભ ઉપર ચડી ચૂકી હશે. વસુમતિને એમાંથી ઓછી પ્રેરણા નહિ મળી હોય.'
આવતી કાલની આફતની લેશમાત્ર ચિંતા કર્યા વિના વસુમતિ જાણે કે પ્રભુના ખેાળામાં જ બેઠી હોય તેમ ઉંટ ઉપર બેસી રહી. માતાનું મૃત્યુ એના સુકુંમારા અંતરને ખંજરના ઘા જેવું લાગ્યું હશે. પણ અત્યારે તે નિરૂપાય હતી. આંસુ પાડવા એટલે કે આકંદ કરવા જેટલું પણ અવસર નહતે.
ઉંટવાળે ધારિણી દેવીના મૃત્યુથી હેબતાઈ ગયે. આબરૂ અથવા શીલની ખાતર જે આટલી સહેલાઈથી પ્રાણ કાઢી આપી શકે તે નારીને બંદિવાન બનાવવામાં પોતે મોટી ભૂલ કરી હતી એમ તેને લાગ્યું. પશ્ચાત્તાપ કરવા માગે તે પણ અત્યારે એ બધું નકામું હતું. આ પુત્રીનું શું કરવું એ એને મન મોટો પ્રશ્ન થઈ પડે. કોશાબીની બજારમાં પહોંચતાં જ એને વિચાર આવ્યું
“આ શીલને તણખે ઘરમાં રાખવા જતાં પિતે
