________________
કોમળ અને ભવ્ય ભાવ ઉભરાતા હશે તેની કલ્પના થઈ શકતી નથી. પ્રભુની સસારી અવસ્થાની સ્ત્રી યશોદા તે લજજાના ભારથી જાણે કે બહાર આવવાની ચોખ્ખી ના પાડે છે. આવતાંની સાથે જ અદશ્ય થઈ જાય છે. પુત્રી પ્રિયદશનામાં ક્ષાત્રવટનું પાણી દેખાય છે. એના સ્વામીને ચંચળ અને ઉદ્દામ રવભાવ પ્રિયદર્શના ઉપર છાયા ઢાળી જાય છે. ભ. મહાવીરના શાસનથી જૂદી પડતી આ કીશોરી કેવી મનોવ્યથા વેદતી હશે ? એક તરફ પતિ અને બીજી તરફ પિતા-બનેના આકર્ષણ વચ્ચે એ અતિ મુંઝવણ અનુભવતી હશે. ઘડીભર જૂદા જ માગે-ભારે મેજાના ઘસારાથી તણાતી દેખાય છે. પણ એનું સ્વચ્છ અને ઉન્મત હદય અચાનક એની વહારે આવે છે. એક સામાન્ય કુંભાર સાથેનો સંવાદ એને શુદ્ધ દૃષ્ટિકોણ આપે છે અને સત્ય જેવું સમજાયું કે તરત જ ભૂખ-તરસ કે આરામની લેશ પણ પરવા કર્યા વિના પરમ પિતા મહાવીર પાસે પહોંચી પિતાની ભૂલની ક્ષમા માગી લે છે.
મૃગાવતી કૌશાંબીની મહારાણી હતી. આ કૌશાંબીના મહારાજાએ જ ચંપાનગરી એક દિવસે લુંટી હતી. ચંપ ઉપર આક્રમણની જે આંધી ઉતરી આવી હતી તેમાંથી જ ચંદનબાળા જેવું સ્વર્ગીય પુષ્ય ભ. મહાવીરના ચરણ પાસે આવી ચડયું હતું. આ કૌશાંબી ઉપર અને ખાસ કરીને મૃગાવતીના ૫લાવણ્ય ઉપર ઉજૈનીના ચંડપ્રદ્યોતની વિષદષ્ટિ પડી. અસહાય-અનાથ મૃગાવતી ચંડપ્રદ્યોત સામે થઈ શકે એવી સ્થિતિમાં રહેતી, છતાં ધૈર્ય અને ચાણકયબુદ્ધિથી મૃગાવતી
