________________
[ ૧૫૪] મહાદેવીએ - વહાણના વિંઝાતા શઢને સંકેલી લેતી હેય-તેફાની પવનને શઢની અંદરથી કાઢી નાખતી હોય તેમ વળી તે વિચારવા લાગીઃ “રાણીપદનું એક વખતનું અભિમાન આ બધું છાનુંમાનું બોલી જતું લાગે છે. હું કોણ? કૌશાંબીની એક વખતની મહારાણી! ખોટી વાત. મહારાણુપદને અને હુંપદ–મેહ-અભિનિવેશ માત્રને વિશ્વવંદ્ય વીરપ્રભુની સાક્ષીએ સરાવનાર–ત્યાગ કરનાર હું કેવા અવળા ચીલે ચડી ગઈ? ભિક્ષુણીને વળી માન-સન્માન શું અને અપમાન-અવગણના શું? લૌકિક તેમજ આસુરી વિટંબના માત્રનું સ્વાગત કરવા તૈયાર થયેલી મૃગાવતી આવાં મેણાં-ટોણાં ગણીને ગાંઠે બાંધે તે પછી એની દીક્ષા, સંયમ, તપની બડાઈ આત્મછલના સિવાય બીજું શું ગણાય? ચંદનબાળાએ મારા હિતાર્થે જ મને બે વેણ કહ્યાં હતાં. એવા તે બીજા કેટલાય દે અંતરના તળિયે બેઠા હશે. એને સંશોધન કરવાને બદલે હું કેવા દુર્થોનમાં સરકી પડી ?”
આખી કૌશાંબી ઉપર નિદ્રાનું ઘારણ ફરી વળ્યું હતું. સંસારની બુરાઈઓ ધોઈ નાખવા, ઘર-સંસાર તજીને ત્યાગી-તપસ્વી બનેલા મહારથીઓ પણ અત્યારે ન-છૂટકે નિદ્રાના ખેાળે પડ્યા હતા. માત્ર મૃગાવતીની આંખમાં ઊંઘ નહોતી. ચદનબાળા અને બીજી સાથ્વીએના સંથારા વચ્ચે મૌનભાવે બેસીને અંતરમાં ઊઠેલા ઝંઝાવાતને શમાવવા એકલે પંડે ઝૂઝતી હતી.
એટલું એક સદ્ભાગ્ય હતું કે મૃગાવતી હજ ધ્યેય અને સુકાન નહેતી ભૂલી. લેકકલ્યાણ અને
