________________
અસહાય-અપંગ રહે એ પણ એમની કલ્પનાબહાર નહિ, હેય. એટલે જ સુયોગ્ય તક સાંપડતાં એમણે ચંદનબાળાને રવહસ્તે દીક્ષા આપી, સાધ્વીસંઘની ગંગા વહેતી મૂકી. શિસ્ત અને નિયમનમાં ચંદનબાળા એક તેજવી નક્ષત્રની જેમ દીપી નીકળે છે.
રાજરાણીઓ, રાજકુંવરીએ, ક્ષત્રિયાણીઓ અને વૈોની ગાથાપત્નીએ પૈકી જે, મહાવીરના સંપર્કમાં આવવાનું સૌભાગ્ય મેળવી ચૂકી હતી, એટલું જ નહિ, પણ એમનાં વચન કે સિદ્ધાંત પ્રત્યે પૂરી આસ્થા ધરાવતી હતી તેમના નામ અને ગૌરવકથા આજે પણ છેડે ઘણે અંશે મળી આવે છે. એ સૌની ચંદનબાળા સમી સ્થિતિ હોય તે એમનાથી ઘણું નીચા થરમાં રહેતી સ્ત્રીઓની શી દશા હશે? રાજવીએ, અમાત્યો, સામતે અને કુલીને એ વખતે અમર્યાદ સત્તા અને લાગવગ ધરાવતા હશે, ધાડપાડુઓ અને એમના જ સગાભાઈ જેવા પાડોશી રાજવીઓ લાગ જોઈને રાંક રૈયતને લૂટતા હશે તે વખતે શીકારીના ભયથી ફફડતી હરિણીઓ જેવી જ આ દીન નારીસમુદાયની દશા નહિ હોય?
ભ. મહાવીરની લાંબા સમયની મૌન સાધનાએ આ અંધકાર ઉલેચવામાં કેટલે ભાગ ભજવ્યો હશે તેને નિર્ણય થઈ શકતા નથી. ભગવાનના વ્યક્તિગત જીવન સાથે એ સામાજિક ઉદ્ધારને બહુ લાંબી નિસબત ન હોવાથી એવી. હકીકતે પૂરતા પ્રમાણમાં સંગ્રહાઈનથી, છતાં કયાં કયાઈ એને આભાસ તે મળી જ જાય છે.
