________________
જયંતી
[ ૯૯
મુદ્દલ સંભવ નથી. તે જ પ્રમાણે ભવસિધ્ધિની ગ્યતા વાળા બધા મેક્ષે જાય તો પણ લોક જીવશુન્ય થાય એ કલ્પના આધારરહિત છે. રખેને સંસાર જીવ રહિત બની જાય એવા ભયથી કેટલાકેએ મેક્ષમાંથી જીવનું પુનરાગમન પણ માન્યું છે. આ ભવસિધિપણું, જીવની એ પ્રકારની સ્વાભાવિકતા અને મુક્તિના સ્વરૂપ સંબંધી જુદી જુદી વિચારણાઓ, મહાવીર પ્રભુને યુગની વિશિષ્ટતા હોવી જોઈએ. જયંતી શ્રાવિકા જેવી અંત:પુરવાસી વિદુષી નારીઓને પણ એ યુગની સમસ્યાએ ગંભીર વિચાર કરતી બનાવી દીધી હશે.
ચોથે પ્રશ્ન સામાન્ય છે: જયંતી પૂછે છે “ભગવન, જીવ સૂતે સારો કે જાગતે?”
જાગો અને પ્રવૃત્તિમાં રાચતે જીવ હિંસા કે પાપ કર્યા વિના ન રહે એટલે એવા પાપના પ્રસંગને ટાળવા એદી–આળસુની જેમ પડી રહેવું એવી માન્યતા પ્રચલિત થઈ હશે, જયંતીના કાને પણ એવી વાતે આવી હશે. ઊંઘ તે પ્રમાદનું જ મૂર્તિમંત સ્વરૂપ છે. અજગરના જેવી ઘેર સુસ્તી પ્રશસ્ય શી રીતે હાઈ શકે ? જાગૃતિ, અલબત્ત, ભૂલ, ક્ષતિ, દોષમાં કારણરૂપ બને છે, પરંતુ એ જ જાગૃતિ ઉપકારના પણ હેતુરૂપ બને શકે છે તે પછી સાચું શું? ઊંઘ-આળસ્ય કે જાગૃતિ ? - ભગવત્ સ્પષ્ટીકરણ કરીને બતાવે છે કે અધમ પ્રાણીઓ, જેઓ બીજાને દુઃખ-ત્રાસ આપે છે, તે પાપપ્રવૃત્તિમાં ડૂબેલા હોય છે અને બીજાને પણ એવા અધપાત તરફ દેરે છે એવા માનવી સૂતેલા સારાઃ બાકી જેઓ
