________________
સિદ્ધિ અને સાથેના
·
ધીમે ધીમે જિનરાજદાસને પૂછવાનું કે સલાહ લેવાનું પણ ઘરવાળાઓએ માંડી વાળ્યુ'. સ્નેહ-મમતાનાં આસપાસ વહેતાં ઝરણાં આપે।આપ સૂકાવા લાગ્યાં. લોકાને જિનરાજદાસના આવા સ્વભાવ માટે દયા આવે એ સ્વાભાવિક છે.
૧
આ જ જિનરાજદાસ એક વખત પેાતાને સત્તુ સમજતા.. કેટલીયે સાજનિક સ’સ્થાએના એ પ્રમુખ હતા. એમના વ્યાખ્યાનમાં દીપી નીકળતી આત્મશ્રદ્ધા જોઇને પ્રેક્ષા મંત્રમુગ્ધ બની જતા. ધર્મો અને વ્યવહારની સમતુલા રાખવાની કરામત તે માત્ર જિનરાજદાસને જ વરી છે એમ લોક મુક્તકકે એમની પ્રશંસા કરતા.. આજે એ બધું બદલાઇ ગયું છે, સનતાનું સ્થાન જિજ્ઞાસાએ લીધું છે—પાંડિત્યના સ્થાને વિનય ને નમ્રતાએ અધિકાર સંભાળી લીધેા છે. સાનિક સન્માન અને પ્રતિષ્ઠાને બદલે પ્રાયશ્ચિત્ત અને આત્મનિગ્રહ આવીને બેસી ગયા છે. પહેલાં તેા તેએ કેટલાય અમલદારા, પડિતા, પુસ્તઢ્ઢા અને પ્રતિનિધિઓથી ઘેરાએલા રહેતા. આજે એમની આસપાસ નરી શૂન્યતા વિલસી રહી છે.
વૃદ્ધાવસ્થાનું આ સ્વાભાવિક પરિણામ હશે ? ઘડપણમાં જે નબળા આવે છે તેને લીધે સમ પુરૂષોની પણ આવી દીન દશા થતી હશે ? થાકને લીધે વૃદ્ધપુરૂષ વધુ ચિંતનશીલ-ભાવનાશીલ નતા હશે ? આત્મવિશ્વાસ ઉઠી જાય ત્યારે જ આત્મમન અને ધર્મ પરાયણતા છુપે પગલે આવીને જામી જતા હશે? કારણ ગમે તે હાય : પશુ લગભગ ૫'ચાવનમા વર્ષે જિનરાજદાસના જીવનમાં આ પલટા આવ્યે એટલું અમે જાણીએ છીએ. ( ૨ )
ઉપવાસ અને મૌનથી, ભૂમિશય્યા અને સાદી રહેણીકહેણીથી અંતરની ભૂખ ભાંગવાને બદલે અધિક ઉગ્ર બનવા લાગી. અંતરની પુનિત વાળા અંતઃપ્રદેશમાં ચાતરફ ફરી વળી. પહેલાના આદશ અને મનેરથા એ જ્વાળામાં મળી ગયા અથવા તેા એણે જૂદા જ