________________
ચાંડાલ
રીની ચિંતા સરખી પણ એમણે શા સારુ રાખવી જોઈએ ? - પંડિતજીએ નિર્ણય કરી વાળ્યો. ચાંડાલની હાજરીની લેશમાત્ર પણ પરવા નહીં કરતાં એમણે પિતાના પ્રત્યે શરૂ કરી દીધા. મંત્રજાપથી એને આરંભ થવો જોઈએ. પંડિતજીએ મંત્ર ભણવા માંડ્યા. પણ આ શું? એક વાર, બે વાર, ત્રણ-ત્રણ વાર મંત્ર ભણવા છતાં કેમ કઈ પણ ચમત્કાર નથી દેખાતો? મંત્રબળ કયાં ઊડી ગયું ? પ્રેક્ષકે પહેલાં તો નિરાશ થયા પણુએ નિરાશા ધીમે ધીમે ક્રોધના રૂપમાં પલટાઈ ગઈ. સેંકડો કંઠમાંથી એકીસાથે અવાજ ઉઠ્યા“એ દગાખોર છે! બદમાશ છે! ઠગ છે!” ' પંડિતજી ક્રોધને લીધે લાલચોળ જેવા બની ગયા; પણ એમનું જાદુઈબળ અત્યારે નાશ પામ્યું હતું. એમણે ચાંડાળ તરફ એક ક્રૂર નજર નાંખી. એ પછી મહારાજા તરફ જોઈ પંડિતજીએ કહ્યું -
મહારાજ, આ ચાંડાળને અહીંથી કાઢવો જોઈએ. ચાંડાલ જ્યાં સુધી અહીં બેઠો હોય ત્યાં સુધી મારા દેવતાઓ અહીં આવી શકે નહીં.” મહારાજા પોતે કઈ બોલે તે પહેલાં જ ચાંડાલ પિતાની મેળે ઊભે થઈ, મંદ હાસ્ય વેરતે પ્રેક્ષકોની વચ્ચેથી બહાર ચાલ્યો ગયો.
પંડિતજીએ કલાકો સુધી માથાકૂટ કરી; પણ એનું કઈ જ પરિણામ ન આવ્યું. દેવતાઓ રીંસાઈ બેઠા. પંડિતજી નખશીખ સળગી ઉઠયા. ઊંચું મહે કરવાની પણ એમની હિમ્મત ન ચાલી. ફરી પ્રેક્ષકો ગઈ ઉક્યા–“ખરેખર આ માણસ ધૃત્ત છે !”
પંડિતજીને પિતાને પિતાની પ્રતિજ્ઞા યાદ આવી. એ એકદમ પોતાના આસન ઉપરથી ઉડ્યા અને ખુલ્લા પગે, ચાંડાલ જે તરફ ગયો હતો તે જ તરફ દોટ કાઢી. પ્રેક્ષકે આને અર્થ સમજી શક્યો નહીં. એમને થયું કે “બિચારા પંડિતજીને બુદ્ધિભ્રમ થઈ ગયો છે.”
મહારાજા તે મેટી મૂંઝવણમાં પડ્યા. આ ચાંડાળ કોણ? પંડિતજીને ચાંડાળના આવવાથી શી અડચણ પડી? પંડિતની વિદ્યા ખરે