________________
ક્રાંતિકારી ત્રિપદી ‘ત્રિપદી' એ શું છે? ત્રિપદીમાં એવું તે શું હોય છે કે ગૌતમ ગણધર જેવા પુરુષ એના આધારે દ્વાદશાંગીની રચના કરવા–ભગવાન મહાવીરના ઉપદેશને પલ્લવિત કરવા મથે છે? બીજું કંઈ નહિ કહેતાં, ચતુવિધ સંઘની સ્થાપના કર્યા પછી પ્રભુએ ત્રિપદી જ કેમ કહી ?
ટૂંકામાં કહેવું હોય તો એમ કહી શકાય કે ત્રિપદી આ યુગના અને સર્વ યુગના એક મહાન પ્રશ્નના નિરાકરણરૂપ છે. ત્રિપદી એક પ્રકારે ગંગોત્રી છે. ગંગોત્રીના આછા નિર્મળ ઝરણામાંથી મહાનદી ગંગાનો વિસ્તારયુક્ત દેહ ઘડાય છે તેમ ત્રિપદીના આછાં નીરમાંથી શ્રમણ સંસ્કૃતિની પતિતપાવની ભાગીરથી કલકલ નાદ કરતી વહે છે. ત્રિપદી એટલે ઉત્પાદ, વ્યય અને પ્રૌવ્ય. વસ્તુ માત્ર પ્રતિસમયે પેદા થાય છે, નાશ પામે છે અને સ્થિર પણ રહે છે. આ રીતે ભગવાને હંમેશા એક જ વાત કહી હશે એમ નહિ, એમણે ઘણા ઉપદેશે આપ્યા છે, દષ્ટાંતે કહ્યા છે અને વિવિધ શંકાઓનાં સમાધાન પણ ક્યાં છે, પરંતુ એ સર્વનું હૃદય જે કઈ હોય તો ત્રિપદી.
