________________
સમ્યગ્દર્શન સમ્યગદર્શન, સમ્યગૂજ્ઞાન અને સમ્યફચારિત્ર એ ત્રણેના યોગથી મોક્ષને માર્ગ સાધી શકાય છે એ અર્થનું સંસ્કૃત સૂત્ર (સગનજ્ઞાનરાત્રિાળ મોક્ષમા) આપણામાં સારી પેઠે પ્રસિદ્ધ છે. પણ જ્યાં મેક્ષની વાત આવી ત્યાં સંસારના સામાન્ય માનવીને એની સાથે બહુ સંબંધ ન હોય એમ આપણે માની લઈએ છીએ. મોક્ષની વાત તે જ્ઞાનીઓ–તપસ્વીઓ-સાધકે કે આરાધકે જ કરે એવી આપણું મનમાં એક ગાંઠ વળી ગઈ હોય છે. મેક્ષને બદલે સુખ કે કલ્યાણની વાત જે કઈ માંડે તે એ સાંભળવા કે સમજવા જેવી ખરી; કારણ કે એ ઉધારની વાત નહિ પણ રોકડની વાત બની જાય છે. સાચી વાત એ છે કે મોક્ષમાર્ગ એટલે જ કલ્યાણમંગળ અથવા સુખના માર્ગની વાત. સાંસારિક સુખ અને મોક્ષનું સુખ એ બેમાં મહત્વને ભેદ રહેલો છે. સંસારનું સુખ હંમેશા પરાધીન હોય છે, જ્યારે મેક્ષનું સ્વાધીન હોય છે. સુખપ્રાપ્તિ માટે કે શાસકારે કે ઉપદેશકે મનાઈ નથી કરી. એમનું કહેવું તે એટલું
