________________
[ ૪૨ ]
ધ મંગળ :
આત્મહિત અને લેાકહિતની દૃષ્ટિએ જ જીવનની ઉપચેાગિતા સમજે છે તે સ્વ–પરકલ્યાણના સાધક તરિકેની અક્ષયકીતિ મેળવે છે.
આ મનન અથવા વિવેક છે એટલે તે પરમ સુખ અને ઐશ્વમાં રહેનારા માનવી અનુકૂળતાઓથી પણ અકળાઈ ઊઠે છે એના આત્મા પેાકારી ઊઠે છે કે આ ભાગેાપભાગ એ જ સસ્ત્ર નથી—એમાં જીવન વેડફી નાખવું એ એક પ્રકારના આત્મઘાત છે. ભગવાન મહાવીર અને એમના સમકાલીન ગૌતમ બુદ્ધના જીવનને જરા વિચાર કરા. એ એ રાજવંશી ક્ષત્રિયકુમારોને કઈ વસ્તુની ખાટ હતી ? દાસ-દાસીઓ અને લક્ષ્મી કે સત્તા તે એમના પાદ–પ્રક્ષાલન કરતી; છતાં જ્યારે એમણે જોયું કે અજ્ઞાન અને અધમમાં જનતા ગળાડૂમ ગરકાવ છે ત્યારે સંસારનાં સુખ કે ઐશ્વર્યાં, સપ કાંચળી ઉતારે તેમ, એમણે તજી દીધાં, એ ત્યાગીઓએ આત્માનું તેમજ જનસમુદાયનું કેટલું કલ્યાણ કયુ" છે તેને આંક કોઈ મૂકી શકયું નથી. ધર્મને નામે ચાલતી હિં`સા અને પાખડામાંથી બચાવી લેાકસમુદાયને એમણે નવું જીવન આપ્યું. દુનિયાભરના વિવિધ રાષ્ટ્રોમાં જે દેશભકતા, સશેાધક અને સાહસિકા થઈ ગયા છે તેમના જીવનના વિચાર કરશે તેા પણ તમને લાગશે કે જેએ મનનમાં જ જીવ્યા છે, જેમની અંતરષ્ટિ ખીલી છે તેમણે પેાતાના સુખાપશેાગને તિલાંજલી આપવામાં અને પેાતાની
7
