________________
[૨૪]
ધર્મમંગળઃ
ત્યાગની સીમાની સંભાળ રાખવા નથી બેસતે. ખરી વાત તે એવી છે કે જેણે સંયમના સુખ-સૌંદર્યને એક વાર છેડે પણ રસ ચાખે હેય તે પિતાના સંયમ અને ત્યાગને પણ આકાશ જેટલા ઉદાર અને વ્યાપક બનાવવા મથે છે. . સંયમી બન્યા વિના કેઈ માણસ સ્વાભાવિક સુખ કે સૌંદર્યને ઉપગ કરી શકતું નથી. ભાણ ઉપર જમવા બેસનાર જે કેવળ પેટભરે જ હશે તે તે ભેજનના રસ કે આહલાદને પૂરો અનુભવ નહિ કરી શકે તે તે અકરાંતીયાની જેમ પેટને ખાડો પૂરવા મંડી જશે. પણ જેણે પિતાની જીભ ઉપર કાબૂ મેળવ્યું છે, જેણે પોતાની રુચિ સંયમપૂર્વક કેળવી છે તે ઊણે દર રહેવા છતાં ભજનના રસાસ્વાદને પૂરે ઉપભેગ કરી શકશે. ભૂખ-તૃષા એ આપણું અને પ્રાણીમાત્રની સ્વાભાવિક લાગણી હોય છે, પણ સભ્ય ગણાતી માનવજાતિએ સંયમ અને ચિ કેળવતાં ભૂખ અને તૃષા ઉપર પણ પોતાને વિજય વર્તાવ્યા છે. ભૂખ કે તૃષા લાગે એટલે ગમે ત્યારે-ગમે તેવું ખાઈ-પી લેવું એને આપણે સભ્યતા નથી માનતા. ભક્ષ્યાભઢ્યને જે આપણે વિવેક કેળવ્યું છે, વ્રત-તપનાં જે નિયમ અંગીકાર કર્યા છે તે બધામાં આપનું સ્વાભાવિક સંયમભાવના દેખાઈ આવે છે.
- બીજા પ્રાણીઓ કરતાં માનવી વધુ બુદ્ધિશાળી અને શક્તિશાળી છે, પણ એ બુદ્ધિ કે શક્તિને ઉપગ જે આપણે
