________________
૧પર).
ધર્મમંગલ એ વાસનાની ગુલામી બીજી કેટલી ગુલામીઓ ઉપજાવે છે તેને ખરે ખ્યાલ શ્રમણ સંસ્કૃતિ જ આપે છે. ભગવાન મહાવીરે ખરૂં કહીએ તે સાંસારિકતાની ગુલામીમાંથી પ્રાણીમાત્રને મુક્ત કરવાને પ્રથમ નિનાદ સુણાવ્યું.
એ રીતે જેણે ભયંકર ઉપસર્ગો વેઠીને જગતને આંખો આપી, પ્રકાશ આખ્યા, માર્ગ દર્શાવ્યા તે પુરુષ જગતવંદનીય તથા પ્રાતઃસ્મરણય અને એમાં આશ્ચર્ય નથી. ભ૦ મહાવીરનું જીવન પ્રેરણાને એક અખંડ ઝરે છે. જે કેઈ એ ચરિત્રનું પાન કરશે, અને જે તેમના પવિત્ર સંસ્કાર ઝીલશે તેને માર્ગ અને પ્રકાશ મળી રહેશે. ભગવાન મહાવીરનું જીવન એટલું પ્રતાપી અને પ્રકાશમય છે કે એ વિષે અહીં વધુ વિવેચન કરવાની જરૂર નથી.
માત્ર એટલું કહેવું અહીં બસ થશે કે ભક્તિની ગુલામી કે અંધશ્રદ્ધાથી પ્રેરાયેલી ઘેલછા પ્રભુ મહાવીરને અભિપ્રેત નથી. તેમને જીવનસંદેશ કેવળ જ્ઞાન, ભક્તિ કે પુરૂષાર્થ પુરતું મર્યાદિત નથી. એમણે તે વારંવાર એકજ વાત કરી છે કે કર્મમળથી લેપાયેલે માનવી પરવશ ને દુર્બળ રહેવાને-કર્મબંધનમાંથી મુક્ત બનેલો માનવી જ સર્વ સુખ, આનંદ, સત્ય-શિવ-સાંદને અધિકારી બનવાને. પ્રત્યેક પ્રાણીને મુક્તિની એ સીઢી ઉપર ચડવાને હક છે અને શિવસુંદરીની વરમાળ પહેરવાની પણ સોને સરખી સત્તા છે. આ મંત્રમાં જ માનવજાતિના ઉધારના બીજ પડ્યાં છે. એ બીજ મંત્ર આપનાર પ્રભુ મહાવીરને કેટીકેટી પ્રણામ હેજે !
