________________
આસક્તિ
[૫ ]
પરિપાક એવો પ્રશ્ન થશે. પણ આપણે અહીં એ શાસ્ત્રીય ચર્ચામાં નહિ ઉતરીએ. આપણું ધર્મચિંતકેએ રાગદ્વેષાદિને દુઃખના બીજરૂપ માન્યા છે. જેણે આ બીજને બન્યાં છે તેમને સંસારમાં અવતરવાપણું કે સંસારના સુખદુઃખ વેઠવાપણું નથી રહેતું. રાગાદિ અંતરશત્રુને જેણે હણ્યા છે તે જ સર્વશક્તિમાન છે–તે જ મંગળમય છે. એ સર્વશક્તિમાન અને મંગળમય પ્રભુનું ધ્યાન, સ્મરણ કે ચિંતન કરવાથી આપણુમાં રાગાદિ શત્રુ સામે ઝુકવાની અને દુઃખમાંથી છૂટવાની પ્રેરણા તેમજ શક્તિ મળે છે.
પણ તમે કહેશે કે રાગ-દ્વેષાદિ દુઃખનાં મૂળ છે એમ અમારે શા સારુ માની લેવું ?
એને ઉત્તર સમજવા તમારે બહુ ઊંડા પાણીમાં ઉતરવાની જરૂર નથી. ધારો કે તમારે એક વસ્તુની જરૂર છે. ખરે વખતે તમને તે નથી મળતી ત્યારે તમને સહેજે ક્રોધ ચડે છે. જેણે અંતરાય ઊભો કર્યો હોય તેના પ્રત્યે પણ તમને અણગમે છૂટે છે. એક વસ્તુ પ્રત્યેના રાગેમાટે તમારા ચિત્તની પ્રસન્નતા ઓળી નાખી. તમે સમજદાર હે–વિવેકી હો તે તરત જ તમારી મને વૃત્તિ મલિન બની છે, અને હવે ચિત્તની શુદ્ધિ તેમજ સ્થિરતા મેળવવા જ જોઈએ એવો નિશ્ચય કરશે. પણ જો તમે રાગ-દ્વેષના રસ્તે આગળ વધે, રાગ અથવા આસક્તિના પ્રેરાયા તમે નીચે જ ગબડતા જાઓ તે આખરે દુઃખની ખાઈમાં જ ડૂબવું પડે. “ગીતા ”કારે એ અધોગતિને કમ બરાબર સમજાવ્યું છેઃ
